IJver behoedt ons voor leege zakken
Het volgende artikel gaat over de marxistische theoreticus Pieter Wiedijk. Er
is vaak voor gekozen om zijn tekst letterlijk op te nemen. De tekst is redelijk
goed leesbaar (soms is twee keer lezen nodig), het opnemen ervan doet het
meeste recht aan de grote stilistische kwaliteiten van Wiedijk. Er zijn ook een
paar opstellen uit zijn jeugd opgenomen omdat ze heel puur zijn, vrij van
ieder marxistisch jargon.
Portret van de in 'het knikkerdorp' Grootschermer geboren en in het
Noordeinde gevormde Pieter Wiedijk, alias J. Saks. Eén van Nederlands
meest scherpzinnige socialisten (marxisten).
A I eerder werd in de Chronyke aandacht geschonken aan Pieter Wiedijk.
/l Herman Kaptein schreef in 'Een nieuwe Chronyke' jrg. 4, nr. 3 (sept.
1987) 'J. Saks (Pieter Wiedijk) socialist op een tweesprong'. In dit artikel wordt
uitgebreider op Wiedijk teruggekomen, waarbij aandacht geschonken wordt
aan de band van Pieter Wiedijk met zijn geboortegebied en aan het beeld dat
hij daarvan geschetst heeft. Dit aan de hand van opstellen en brieven van hem,
die bewaard worden in het IISG (het Internationaal Instituut voor Sociale Ge
schiedenis) in Amsterdam.
Jeugd op het Schermereiland 1
Pieter Wiedijk werd op 27 februari 1867 in Grootschermer geboren, als
enig kind van de timmermansknecht Pieter Wiedijk en Elisabeth (Betje)
Bruin. Zijn vader overleed, toen Pieter twee jaar oud was, op 29-jarige leeftijd
aan de 'tering'. Zijn moeder woonde daarna met Pieter enige tijd in het
huis van haar vader, de touwslager Bruin, in het Noordeinde van Graft
(Noordeinde 14). Daarover straks meer. Betje Bruin hertrouwde met
C. Mehrings, een boer uit de Beemster, maar overleed al snel, toen Pieter
acht jaar oud was, ook aan de gevolgen van tuberculose. Op de boerderij in
de Beemster (Volgerweg nr. 1) groeide Pieter op, in een omgeving die onge
twijfeld liefdevol was, maar die niet paste bij zijn zwakke gestel en die niet
veel begrip had voor zijn intellectuele ambities. De boerderij stond op een
afstand van tien minuten lopen van zijn lagere school, op de hoek van de
Volgerweg en de Jisperweg (voor de informatie over de plaats van de boerde
rij en de school dank aan Jan de Groot). De verschillende denkwerelden van
Pieter en zijn pleegouders moeten geleid hebben tot een eenzame jeugd
Begrip vond Pieter veel meer bij de familie Bruin, met name bij zijn groot
moeder, de echtgenote van Louwris Bruin uit het Noordeinde.
170
