'Van hoogwater tot Leeg hwater'
Verslag van de lezing van Herman Kaptein in de dorpskerk
van Grootschermer
Voor een recordaantal toehoorders, het kerkje was gevuld met 120 a 130
mensen, hield Herman Kaptein op 16 maart voor de Oudheidkundige
Vereniging 'Het Schermereiland' een lezing over de ontstaansgeschiedenis
van het Schermereiland tot de tijd van de bedijkingen. Verder kwam de rol
van Leeghwater bij die bedijkingen aan de orde.
Voor de pauze kwamen twee onderdelen aan de orde:
1de landschappelijke ontwikkeling van Holland
2. het klimaat en de geografische factoren als bepalende factoren in de
economische ontwikkeling
En na de pauze ging Herman Kaptein in op de veranderingen in de molen
techniek en de betekenis van Leeghwater daarbij.
In het verhaal voor de pauze kwamen een aantal 'historische misverstan
den' aan de orde:
bewoning was pas na 1000 mogelijk omdat de Hollanders zich eerst de
techniek van de dijkenbouw eigen moesten maken. 'Het land moest eerst
aan de zee worden ontrokken'
de verandering in het zeespiegelniveau (een transgressiefase) en het daar
mee samenhangend frequenter voorkomen van stormvloeden waren
tussen 1100 en 1300 van doorslaggevende betekenis voor de toenemende
wateroverlast.
door menselijke slimheid kwam na 1350 de economische transformatie
van een zelfvoorzienende economie naar een markteconomie met import
en export tot stand.
Herman Kaptein maakte korte metten met deze misverstanden. Het land
moest niet aan de zee ontrukt worden want onderzoek van Edelman en Bor
ger in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw heeft aangetoond dat in
ongeveer 1000 na Chr. Holland bedekt was met een laag veen dat hoger
kwam dan de duinen. Door klimatologische omstandigheden (het was in
900/1000 na Chr. warmer en droger) en doordat de afwatering van de veen
gebieden verbeterde werd ontginning van het veen mogelijk. Sociale omstan
digheden, de boeren in de kuststreek zagen door diezelfde klimatologische
factoren en door ontbossing hun akkers onderstuiven en zochten daardoor
nieuwe bouwgrond, waren een duidelijke stimulans voor deze ontwikkeling.
De ontginning had enorme landschappelijke gevolgen: het proces van
105
