De moeder van alle handel
De moedernegotie, zo noemde raadpensionaris Johan de Witt de handel
van de lage landen met de steden aan de Oostzee. Hoewel minder spec
taculair dan de handel van de VOC en minder dramatisch dan d$ walvisvaart,
was deze handel in volume en geld gerekend veel belangrijker.
Vele eeuwen tol
De handel met de landen rond de Oostzee moet al eeuwen oud zijn als de
Deense regering in de vijftiende eeuw tol gaat heffen op doorvaarten door de
Sont. Om de landen rond de Oostzee te bereiken, moesten schepen de Sont
passeren, de zee-engte tussen het Deense eiland Sjaelland en het vasteland
van Zweden. Van het meeste schepen werd zowel de vaarroute als de lading
geregistreerd om de hoogte van de verschuldigde tol vast te kunnen stellen.
Deense tolbeambten noteerden de heffingen in de zogenaamde Sonttolre-
gisters. De Deense registers beslaan een lange periode: vanaf 1497 tot 1857,
toen de heffing op schepen door de Sont werd opgeheven.
Van baksteen tot peper
In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat van west naar oost weinig
maar wel dure goederen werden vervoerd, en van oost naar west meer mas
sagoederen.
Van west naar oost
Zout Zouttransport vond plaats vanuit Portugal of Frankrijk. In de top
jaren 1640-1650 werd 25.000 last per jaar vervoerd.
Haring Vooral in de winter, als de Oostzee bevroren was, lag de visserij
daar stil. De bevolking at dan Hollandse haring.
Wijn In Bordeaux bevond zich een kolonie Hollandse kooplieden die wijn
vervoerde naar Amsterdam, dat de vaten vervolgens doorzond naar de Oost
zee.
Zout, haring en wijn waren vooral in de zeventiende eeuw belangrijke
goederen. In de achttiende eeuw nam hun belang sterk af, maar er kwam an
dere handelswaar voor in de plaats.
Textiel In de jaren tachtig van de zeventiende eeuw werden 40.000 stuks
textiel geëxporteerd. Niet precies bekend is om welke stoffen het ging, maar
vermoedelijk vooral om Leids laken en Haarlems linnen.
Specerijen Deze werden door de schepen van de VOC naar Amsterdam
gebracht en van daaruit verder gedistribueerd. Eerst vooral peper, later ook
kruidnagels, nootmuskaat en kaneel.
93
