:je in de
oolwerff.
nctie van
1-Holland
i schout"
overheid
aken. Wij
ff op als
ester. Tot
een zoon
t dat Van
e gebroe-
let elkaar
nmer
6
8
04
24
26
44 a
SI
83
Tekening van Laurens I. van der Vinne (toegeschreven) "Gezicht op het Zuider Buiten
Spaarne", 1682, Teylers Museum Haarlem. De gewassen tekening is met pen en penseel
met bruine inkt gemaakt. Aan het water staat een reeks luchthuizen. Sommige hebben
steigers met balustrades eromheen. De luchthuizen hebben veel ramen, dit om maar zo
goed mogelijk van het uitzicht te kunnen genieten. Het is een gecultiveerde omgeving
met zicht op het weidelandschap aan de overkant van het Spaarne.
Voor hun genoegen verbleven de rijke lieden aan de waterkant. In hun theehuizen werd
niet alleen maar thee geschonken. In de lusthuizen genoten ze van het uitzicht, maar
ook van elkaar. Dames hadden vaak geheime ontmoetingen met heren. In de lusthuizen
waren bedsteden aanwezig, dus dan hoef ik u niets meer te vertellen.
Dat ze heel rijk waren lieten de kooplieden en anderen blijken door de
dingen waarmee ze zich omringden. Goede voorbeelden daarvan waren hun
huizen en vooral ook de lusthuizen en -koepels die ze in hun siertuinen en
op hun erven lieten bouwen.
Lusthuizen
Al in de 17e eeuw bestond onder rijke lieden uit de stad het gebruik om
op het platteland "buitens" te bouwen. Ze deden dit om de bedomptheid en
de drukte van de stad te ontvluchten, om de behoefte aan lucht, licht en
rust te bevredigen. In de eeuwen daarna bleef dit gebruik bestaan en zo ver
rezen, vaak op waterrijke plaatsen herenhuizen met parkachtige tuinen. Aan
de Vecht waren de buitens te vinden maar ook aan de Amstel en het Spaar
ne bij Haarlem zag je ze. Aan de waterpartijen werden luxe theekoepels of
luchtkoepels gebouwd met wijdse uitzichten. Ook aan de Zaan stonden
luchtkoepels of luchthuizen, al waren die meestal wat bescheidener van
aanpak dan aan de Vecht. Dergelijke luchthuizen waren dikwijls van hout
opgetrokken op veelhoekige of vierkante grondslag.
131
