Een kaart van de polders
Noordeindermeer en Sapmeer
Twee korenmolens in Groot-Schermer
In het afgelopen jaar concentreerden wij ons archiefonderzoek op de
twee korenmolens, die in Groot-Schermer hebben gestaan. De eerste stond
midden in het dorp, vlak bij de kerk. In 1669 verplaatste meelmolenaar
Maarten Reijersz z'n bedrijf naar een gunstiger plek ten zuiden van het
dorp. De reden was dat de windvang in het dorp door de toegenomen
bebouwing steeds lastiger was geworden; bovendien was er kort daarvoor
een ongeluk bij de molen gebeurd. Maarten Reijersz verplaatste niet de
korenmolen zelf; blijkbaar was z'n molen op dat moment al te klein of te
gammel geworden. In plaats daarvan kocht hij in Graft een oliemolen, De
Veldhoen, en liet die tot korenmolen ombouwen. Deze nieuwe korenmolen
kwam te staan op een landje, leggende op ringhslootskant van de
Noordermeer, dat was nagelaten door Piter Krijnsen Braeck. Die plek is nu
nog goed terug te vinden. Wie van het Noordeinde van Graft naar Groot-
Schermer gaat, ziet vlak voor het terrein van Pilkes aan de rechterkant van
de weg een villa in een bosje, het huis van de familie Vleer. Op dat terreintje
stond van 1669 tot de sloop in 1884 de tweede korenmolen van Groot-
Schermer.
De oudste korenmolen
Bij het onderzoek naar de vele water- en industriemolens, die in het
verleden op het Schermereiland hebben gestaan, betrekken we natuurlijk
ook allerlei kaarten van het gebied. In het Regionaal Archief in Alkmaar
vonden wij een manuscriptkaart van landmeter Claes Vastersz Stierp uit
1648, waarop de eerste korenmolen van Groot-Schermer voorkomt. Deze
kaart beslaat het westelijk deel van de Eilandspolder, van het meertje de
Knie in het noorden via de Noordeindermeerpolder en de Sapmeer tot het
Graftermeer in het zuiden. Afb. 1 geeft een detail uit deze kaart met het
midden van het dorp Groot-Schermer; de kerk, de korenmolen en het het in
1639 gebouwde raadhuis staan rond een breed stuk sloot, het lijkt wel een
haventje. De molen is getekend als een standaardmolen, het meest
voorkomende type korenmolen in die tijd.
De eerste gedrukte kaart van Noordeindermeer en Sapmeer
De korenmolen, die Maarten Reijersz in 1669 ten zuiden van Groot-
Schermer had laten neerzetten, komt op verschillende kaarten voor. Op de
eerste gedrukte kaart van Noordeindermeer en Sapmeer, uit 1656, staat de
4
