14
Werelderfgoed in de Starnmeer
De ring van forten rondom Amsterdam, bekend als de "Stelling Amsterdam",
is voorgedragen voor de "Werelderfgoederenlijst" van Unesco. Een (klein)
deel van deze overigens nimmer voor zijn oorspronkelijk doel gebouwde
verdedigingsring ligt in de gemeente Graft-De Rijp.
Het fort bij Markenbinnen maakt er deel van uit en de zuidelijke polderkade
("de kaai") van de Starnmeer behoort er eveneens toe, als verbindingsweg
naar de inmiddels verdwenen Geniedijk of Slaperdijk in het zuidelijk deel van
de Starnmeer. Polderkaai en Geniedijk vormden de verbinding tussen de twee
"militaire sluizen" oftewel de inmiddels gesloopte duikers die gelegen waren
in de ringdijk van de Starnmeer, respectievelijk nabij de Stierop en bij het
huidige naturistenkamp "Zon en Leven".
De Geniedijk of Slaperdijk was een zanddijk die het zuidelijke smalle deel van
de Starnmeer, bekend als "Butteroord" of "Oude Zaan", scheidde van de rest
van de polder. Behalve als ver-binding tussen de polderkaai en de oostelijke
ringdijk diende deze zanddijk ook om Butteroord droog te houden toen het
andere deel van de Starnmeer onder water werd gezet tijdens de oorlogsjaren.
Die inundatie was oorspronkelijk ook bedoeld als verdediging in de ring
rondom Amsterdam. De nabij gelegen "militaire sluizen" alias "de duikers"
werden dan ook opengezet toen op 10 mei 1940 de Duitse legereenheden ons
land binnenvielen. De Duitsers hebben op hun beurt in februari 1944
wederom de duikers open gezet. Zogenaamd als afweer tegen een mogelijke
inval van de geallieerden, maar in een oorlog die met tanks, bruggehoofden
en duizenden vliegtuigen werd gevoerd had het toch meer het karakter van
pesterij van "die verdammte Hollaender".
De duikers en de aanleg van de Slaperdijk dateerden van 1890. Jacob
Oldenburg uit Bergen NH was de aannemer die beide militaire sluizen heeft
gebouwd. Ze zijn in 1964 gesloopt door de aannemersfirma C. en
Th.Wijnands uit Werkendam. Toen is ook het vloeiveld van basaltzuilen
weggehaald, dat voor de uitmonding van de duiker bij Butteroord lag. Daar is
nu het oefen-terrein van de landelijke rijvereniging en ponyclub "Sterneo". De
Slaperdijk, die 480 meter lang was, is in de loop van de jaren '70
afgegraven.
Eerder al, in de jaren '50, toen de provinciale weg tussen West-Knollendam
en de N 244 werd aangelegd, is de zogenaamde "batterij" bij Markenbinnen
verwijderd. Dat was een kazemat van stampbeton, omgeven door een
zandlichaam. Ook die behoorde tot de fortenring rondom de hoofdstad.
Bron. Regionaal Archief Alkmaar, archief Starnmeer en Kamerhop.
Cor Booy
