Belgische vluchtelingen niet welkom in Stelling Den Helder
Toch zagen inwoners in 1914'een glimpje van het ontzaggelijk leed'
Wout Smit
Een opmerkelijke vondst in het
archief van het Meertens Insti
tuut in Amsterdam: het 'Lied der
Belgische Vluchtelingen'. Dit lied
bezingt het lot van een Belgisch
gezin dat tijdens de Eerste Wereld
oorlog naar Nederland vlucht en
een gastvrij onthaal vindt in Den
Helder.
De tekst suggereert dat het lied door
een Belgische vluchteling is geschre
ven. 'Onze woning werd beschoten,
staat in de eerste alinea. En verder
op: 'k Ben toen de straat opgegaan.
Daar zag ik veel menschen sjouwen
met pakjes op Holland aan.'
De auteur blijkt geen Belgische
vluchteling zijn, maar een Neder
landse marinier die in Den Helder
gelegerd was. Zijn naam staat on
der de tekst: Marinier le klasse
N. Torenstra. Volgens het
bevolkingsregister van Den
Helder woonde Nicolaas
Torenstra uit Utrecht des
tijds op het instructieschip
Hr.Ms. 'Atjeh'.
Merkwaardig is dat het Bel
gische vluchtelingengezin
dat in het lied wordt bezon
gen, naar Den Helder werd
gestuurd. Den Helder was een
vestingstad en de burgemees
ter had op 13 oktober 1914 in de
Heldersche Courant aan de burgerij
laten weten dat een militaire stelling
zich niet leent voor huisvesting van
Belgische vluchtelingen.
In zijn 'Mobilisatie-herinneringen
verwijst kapelaan H.J.M.M. Alink
ook naar die afwijzende houding
van het gemeentebestuur. Op zon
dag 11 oktober schrijft hij in zijn
dagboek: 'Van de duizenden Bel
gische vluchtelingen die door het
bombarderen van Antwerpen ons
land overstromen, zie ik er een klei
ne vijftig Den Helder doortrekken
naar Texel. Bij ons als vestingstad
mogen ze niet worden opgenomen,
hoewel velen zich daartoe ter be
schikking hebben gesteld.'
Alink, sinds 1913 assistent van
pastoor W. Huyg van de Petrus en
Pauluskerk en later vlootaalmoeze-
nier, was een echte chroniqueur. Hij
hield nauwkeurig bij wat er in de
eerste maanden van de mobilisatie
in Den Helder gebeurde. Levend
Verleden berichtte vorig jaar in het
themanummer ter gelegenheid van
het 25-jarig bestaan van de Hel-
derse Historische Vereniging uit
voerig over zijn 'Mobilisatie-her
inneringen'. Ging het toen vooral
over de duizenden militairen die in
augustus 1914 Den Helder binnen
stroomden, in oktober 1914 schonk
hij in zijn dagboek aandacht aan de
Belgische vluchtelingen.
Al dagenlang publiceerden de kran
ten schrijnende verhalen over het
lot dat België trof door de plotse
linge inval van de Duitsers. Vooral
de bombardementen op Antwerpen
brachten een enorme stroom vluch
telingen op gang naar het neutrale
Nederland. Via Breda, Roosendaal
en Vlissingen trokken de ontheem
den noordwaarts.
Onder het kopje 'Hulp voor Belgi
sche vluchtelingen' bevatte de Hel
dersche Courant op 10 september
1914 deze oproep: 'In navolging
van hetgeen reeds in andere
plaatsen van ons gedaan
is voor uitgewekenen
uit het zoo zwaar
geteisterde België,
gevoelen onder-
geteekenden
zich gedron
gen aan de
burgers van
den Helder
hunne me
dewerking
te vragen
tot het ver-
Belgische bejaarden
vluchten met
paard en wagen
naar Nederland, 1914.
(Nationaal Archief Den Haag)
zamelen van schoenen, kleeren
(ook kindergoed) enz. voor deze
ongelukkigen. Giften in geld zijn
ook hartelijk welkom. Ieder, die
zich meer bevoorrecht gevoelt, zie
dus zijn kleerkast nog eens na en
zende het aan de navolgende perso
nen: Mevr. Naudin ten Cate-Gebel,
23
