Op walvisjacht naar
Spitsbergen
- I
Jan T. Bremer
Bezorgd en ingeleid door Louwrens
Hacquebord
160 biz., Walburgpers - Zutphen, 2010.
Prijs 29,50. ISBN 9789057306938
De ondertitel van dit werkelijk schit
terend geïllustreerde boek luidt 'Een
hachelijke onderneming in de Noor
delijke IJszee, 1774 - 1778'.
Juister lijkt mij het meervoud 'hache
lijke ondernemingen', want het gaat in
feite om een viertal walvisvaart journa
len en een beschrijving van het gebied
waarheen men op walvissen jaagde.
Het 'Memoriael van de Dieptens en de
Baaye en Coerse van de selve in Groen
land, anno 1774' geeft een gedetailleerd
overzicht van de belangrijkste baaien
van de Spitsbergen archipel.
Samen met de kaart van Gerard van
Keulen (1714) geeft dit Memoriael een
goed beeld van Spitsbergen en omgeving.
Deze kaart was door Van Keulen weer
gemaakt met behulp van gegevens die
door de Helderse commandeur Cornelis
Cornelisz. Gieles (ca 1670-1722) en de
eeuw de meeste walvissen gevangen,
maar brachten een eeuw later minder
walvissen meer op door hogere traan-
eeuw ging het achteruit met de Neder
landse walvisvaart vooral door Engelse
Oostzaner commandeur Outger Rep
waren aangeleverd. Behalve het Memo
riael bevinden zich in het museum 'In
't Houten Huys' in De Rijp ook nog een prijzen. In de tweede helft van de 18e
viertal journalen van Fedde Jansz. Vis
ser. Het journaal van 1775 is grotendeels
verloren gegaan, maar de overige drie -concurrentie. Maar ook doordat er rond
(over 1776,1777 en 1778) zijn recent ge- Spitsbergen door overbejaging minder
transcribeerd (door C.J. Mol). De Gro- walvissen gevangen werden. Walvissen
ningse hoogleraar Arctische en Antarc- die bovendien door de jachtdruk nog
tische studies aan de Rijks Universiteit te niet volwassen geworden waren.
Groningen Louwrens Hacquebord heeft In zijn journalen geeft Fedde JanSz.
deze journalen, voorzien van een uitvoe- Visser meermalen aan dat de walvissen
rige inleiding en talrijke illustraties en klein waren en weinig spek opleverden,
diverse kaarten integraal uitgegeven. Tenpinde tóch voldoende te kunnen
Fedde Jansz. Visser was 20 jaar toen hij (yangen nam men steeds grotere risico's
voor het eerst naar Spitsbergen voer
onder de Helderse commandeur Cor
nelis de Leeuw van Simon Beets, reder
in De Rijp. Het was in een tijd dat meer
dan eenderde van de commandeurs
op de Nederlandse walvisvaartvloot
afkomstig was van Huisduinen/Den
Helder. Twintig jaar later kwam bijna
de helft van de ongeveer honderd
Nederlandse walvisvaarders uit deze
Marsdiepdorpen. Omdat comman
deurs graag met zoveel mogelijk 'eigen
volk' voeren, zal de bemanning van
de 'Weltevree' ook wel grotendeels uit
Huisduinen/Den Helder afkomstig
geweest zijn.
door achter de dieren aan het ijs in te
V'T Nrx~ y'j T
zeilen. Soms té ver, waardoor schepen
in het ijs gekraakt werden, Jn 1777 ver
gingen op deze manier 14 schepen en
kwamen honderden opvarenden om.
Het schip waarop hij voer werd ge
spaard, maar in totaal 7 Nederlandse
- waaronder de Helderse commandeurs
Klaas Jansz. Kasterkum en Jacob Hen-
driksz. Broertjes-'- en 7 Hamburgse
scheepsbemanningen kwamen om in
het rampjaar 1777.
In zijn journaal van 1778 schrijft Fedde
Jansz. over de dramatische gebeurtenis-
sen van het jaar daarvoor. Via enkele
zeehondenjagers was ook het nieuws
van de redding van een
aantal bemanningsle-
Wij bidde goede Godt om een behouden reis
En een goe walvisvangst als wij komen in 't ijs
Wil dan ons schip en volk door Uwe hant (b)eware
Opdat wij O Heer, behouden mooge vare
De walvisvaart was een onzeker en
gevaarlijk bedrijf. Tegenover grote win
sten stonden grote verliezen. De traan-
prijs varieerde sterk en was niet alleen
afhankelijk van de vangsten, maar ook
van prijzen van oliehoudende zaden.
Zo werden in de tweede helft van de 17e Een kleine groep van zo'n veertig man
den van de gekraakte'
schepen tot in het
vangstgebied doorge
drongen, zodat Fedde
er melding van kon
maken in zijn journaal.
Na een aantal dagen in primitieve on
derkomens van zeildoek en wrakhout
op het ijs te hebben gebivakkeerd had
een groep van ongeveer 230 man be
sloten een poging te wagen di
van Groenland te bereiken.
ostkust
i Y - -M, t
w.iw.z,, .5.4.,„ v
Bezorgd en ingeleid door Louwrens Hacquebord
