Het gebeurde op 't Marsdiep (3)
Vertrek van de vloot bij Helder ca. 1667 door Hendril Jacobsz Dubbels (1621-1707)
Verzameld op de rede van Texel
Eeuwenlang was het Marsdiep de
belangrijkste scheepvaartweg naar
Amsterdam, het was zogezegd "de
slagader van het economische hart
van de Republiek". Het volk dat aan
het Marsdiep woonde had weinig pro
fijt van de scheepvaart, de scheepjes
voeren voorbij...1
Maar niet altijd. Als er geen wind was
of de wind uit een verkeerde hoek
woei, als er zeerovers buitengaats la
gen of een vijandelijke oorlogsvloot,
maar ook wanneer een aantal koop
vaarders, walvisvaarders of VOC-
schepen in konvooi wilde varen, ver
zamelden de schepen zich op de rede
van Texel. En daar lagen ze dan voor
anker, tegelijk een vlootschouw van
jewelste. Een prachtig gezicht, onge
twijfeld, maar veel belangrijker was de
vraag naar brood en bier, naar vlees
en water, drinkwater voor honderden
bemanningsleden op maandenlange
reizen. Maar ook brood en vlees en
bier om tijdens het soms wekenlange
wachten op een gunstige wind de voor
de reis ingenomen proviand-voorra
den nog niet te hoeven aanspreken.
Reeds Guicciardini, een Florentijns
handelsagent te Antwerpen uit de 16e
eeuw en schrijver van een beroemd
geworden boek over de Nederlanden,
vertelt hoe er soms grote vloten op het
Marsdiep lagen "een maent twee ofte
drie wachtende" alvorens zij konden
uitzeilen naar de Oostzee, Engeland of
de zuidwestkust van Frankrijk.2
Ramp in de kerstnacht
"Hierdoor is het geschiedt in 't jaar
1593, als de vlote nu wel hondert-
vijftich schepen sterk was, van de
welcke eenige schepen daar wel acht
tien weecken op stroom gheleghen
hadden, soo is op den 24 Decembris
s'avonts bij doncker ten neghen uren
eenen gheweldige storm opgheresen...'
De gevolgen waren verschrikkelijk:
'Vierenveertigh groote Coopvaerders
Schepen versoncken ende omtrent
1050 Schippers ende Bootsgesellen
verdroncken...'3
Onder de gedupeerde scheepseige
naren was de bekende Amsterdamse
koopman Roemer Visscher, die zijn
enige maanden later geboren dochter
ter herinnering aan dit gebeuren dan
ook Maria Tesselschade noemde.
Drinkwater VOC-schepen
Ook de VOC-schepen van de 'ka
mers' van Amsterdam Hoorn en
Enkhuizen vertrokken steevast van
de rede van Texel. Daar namen de
schepen ook proviand en drinkwater
in en kwam het grootste deel van de
bemanning aan boord. De VOC had
speciale mensen in dienst om een en
ander te controleren. Op de grafzerk
van Roelof Robijn (1727 - 1781) op de
eeuwenoude begraafplaats van Huis
duinen staat onder meer gebeiteld:
'In zijn Leeven/Commandeur/In
Dienst Der/Oost Inde Compe/Ter
Reede Texel.'4
Ze kwamen er ook terug, de Indië-
vaarders, en als ze al te zwaar beladen
waren en zo diep geladen wellicht
voor Pampus zouden vastlopen, dan
werden ze hier al vast gedeeltelijk van
hun lading ontdaan door een deel van
de goederen over te laden in speciale
lichterschepen van varensgasten van
Texel, Wieringen en Helder.
Executies op het Marsdiep
Op de rede van Texel werden ook de
straffen voltrokken voor zeer ernstige
vergrijpen van zeelieden, zoals sodo
mie of muiterij. Zo werd op 2 septem
ber 1702 op het schip Schooterbosch
'Justitie gedaen aan 5 Perzoonen
(omdat ze) verkeerde en onmenselijke
vermenginge van mans met mannen
hadde gepleegt, gelijk de Zodomie-
ten.'5
Gruwelijk waren ook de executies
op de rede van de muiters op het
147
