69
HaverSchmidt kon Over de Linden
ook via een omweg benaderen, via
de met hem bevriende marine
officier Binnert Halbertsma bij
voorbeeld, de zoon van Joost
Halbertsma, die op zijn beurt tot de
vriendenkring van Verwijs behoorde.
HaverSchmidt, Verwijs,
Halbertsma. Hebben ze wellicht
alle drie aan deze vervalsing
bijgedragen? (14) En Over de
Linden? Had die alleen maar
overgeschreven? Want Floris Over
de Linden, de jongste kleinzoon
van Cornelis, beweerde later met
grote stelligheid dat hij opa aan
het boek had zien schrijven... Met
die opmerking was de rest van de
familie dan weer niet blij geweest.
Maar hoe zat dat dan?
de gemaskerde god
In een onlangs verschenen
doorwrochte studie getiteld
'De gemaskerde god' heeft
Goffe Jensma andermaal het
hoofdauteurschap van Francjois
HaverSchmidt verdedigd. (15)
Op grond van vergelijkend
tekstonderzoek toont hij aan dat
Cornelis Over de Linden het boek
heeft 'afgeschreven', maar zeker
niet de hoofdauteur geweest is.
Ook maakte hij aannemelijk dat hij
wel degelijk betrokken was bij de
totstandkoming van het Oera Linda
boek. Maar HaverSchmidt was zijns
inziens de belangrijkste auteur.
Jensma spreekt overigens liever
van een mystificatie, een fopperij,
een misleiding. Een historisch
kolderiek verhaal, waarachter in
de eerste plaats een religieuze,
modernistische boodschap
schuilgaat. Een allegorie van de
richtingenstrijd in de ic)e eeuwse
nederlands hervormde kerk, waarin
HaverSchmidt predikant was. De
auteur maakt aannemelijk dat
HaverSchmidt als jong predikant
in de eenzaamheid van de pastorie
te Foudgum (Friesland) ermee
begonnen is en het samen met zijn
vriend Verwijs en de recalcitrante
werfbaas Over de Linden in
Den Helder heeft voltooid. Het
is ondoenlijk in kort bestek het
omvangrijke (467 blz.) proefschrift
samen te vatten.
Zelf spreekt Jensma in zijn
'Epiloog' van 'een bijna
onontwarbare kluwen van toeval,
tragiek en ironie'. Over het
motief van de zwaarmoedige,
problematische dominee-dichter
HaverSchmidt schrijft hij
ondermeer:
'Piet Paaltjens werd zijn
gemystificeerde zelf, zijn in
het terrarium van zijn poëzie
opgesloten andere ik. Paaltjens was
echter niet het enige resultaat van
HaverSchmidts enorme drang tot
mystificeren
Zoals de werkelijkheid het raadsel is
dat God aan de mensheid opgeeft,
zo is de poëzie van Paaltjens en nog
veel sterker het Oera Linda boek het
raadsel dat HaverSchmidt aan zijn
lezers publiek opgeeft.'
Jensma eindigt zijn met veel
vaart en intelligentie geschreven
onderzoek met de volgende
toelichting op de titel van zijn
boek: ...'het is een tragisch
misverstand geweest, dat het
Oera Linda boek, dat bedoeld was
om de onwaarachtigheid van de
overgeleverde bijbel zichtbaar
te maken, later in handen van
Nationaal Socialisten en New
Agers zelf kon uitgroeien tot
een bijbel. De auteur achter het
boek werd niet gekend, men zag
het masker aan voor de god. De
mensen die ondertussen niets
van het boek geloofden, richtten
zich op de auteur en wilden deze
ontmaskeren. Het was goedkoop
vermaak, want zij op hun beurt
zagen niet in dat die ontmaskering
een veel diepere betekenis had.
Zij lieten hem (en daarmee
zichzelf) voor wat hij was: de grote
Miskende.'
Of alles over het Helderse Oera
Linda boek gezegd is? Ik waag het
te betwijfelen.
Jan T. Bremer
Literatuur:
1. J.G. Ottema - Thet Oera Linda Bok.
Leeuwarden, 1872 (2e druk 1876)
2. J. Beckering Vinckers - De onecht
heid van het Oera Linda-Bök aan
getoond uit de wartaal waarin het
geschreven is. Haarlem, 1876
3. J.J. Kalma - Bibliografie betreffende
Thet Oera Linda bok, Leeuwarden,
1956 D.W.Kok, 't Oera Linda Boek,
in riedling; in: Fryske en Fry, 07-11-
1991
4. L.F. Over de Linden - Bestrijding
van de argumenten voorkomende
in de brochure van den Heer
J.Beckering Vinckers over Het Oera
Linda Boek, Leeuwarden, 1877
5. G. Jansen - De schrijver van Thet
Oera Linda Bök is niet Cornelis
Over de Linden. Nieuwediep (den
Helder), 1877
6. M. de Jong Hzn - Het geheim van
het Oera-Linda-boek, 1927
7. P.C.J.A. Boeles - De auteur van het
Oera-Linda-Boek, Leeuwarden, 1928
8. J.F. Overwijn - Eenige opmerkingen
omtrent het Oera Linda Boek. (Thet
Oera Linda Bök) Dordrecht, 1940
9. W.G. Hellinga - Hernieuwing van
de Oera Linda Bök studie; in: Fryske
Studdjes oanbaen oan J.H.Brouwer,
Assen, 1960
10. G.J. van der Mey - Kanttekeningen
bij het Oera Linda Boek, een afspie
geling van de taalgeleerdheid, denk
beelden en schrijfstijl van dr. J.H.
Halbertsma, doopsgezind predikant
in Deventer. Leeuwarden, 1978
11. G. Jensma - Lees, leer en waak. Het
Oera Linda Bok
12. F. HaverSchmidt - Mijn eerste ge
meente, 1880, blz.29-30
13. Notulen Kleine Kerkeraad, 19 maart
1869
14. P.FJ. Obbema - Tussen Holland
en Friesland, Het Oera Linda Boek
opnieuw gewogen, in: Miscellanea
Gentiana, Leiden, 1993
15. G.T. Jensma - De gemaskerde god.
Frantjois HaverSchmidt en het Oera
Lina boek, Zutphen, 2004
