Zaagmolen 'De Onderneming'
aan de bocht van het Heldersche Kanaal
(Kwam uit Schagen en vond zijn einde in Barsingerhorn)
Plan voor bouw replica houtzaagmolen 'De
Onderneming' in Den Helder
73
'Historie leeft, dus moeten er ook mensen te vin
den zijn die zich in willen zetten voor de herbouw
van een nostalgische molen in Den Helder'.
Deze woorden van Hans Verhoef in de Helderse
Courant van n mei 2002 leidden vervolgens tot
een aantal bijeenkomsten. Onder zijn leiding werd
op de eerste bijeenkomst een bestuur gevormd
waarin Krijn Harte, Pieter Sijpesteijn, Dirk Reits-
ma, Stefan Oudijk en Rens Schendelaar zitting na
men. Deze zes Nieuwediepers hebben inmiddels
een stichting opgericht: 'Helderse Molenstichting
De Onderneming'. Doel is de bouw op het Molen
plein van een replica van houtzaagmolen De On
derneming en dat binnen een termijn van circa vijf
jaar. Het Molenplein is de exacte locatie waar de
molen van houthandelaar Leendert den Berger in
de periode 1832 - 1862 heeft gedraaid. Als ge
bruiksfunctie denkt de stichting aan openstelling
van de molen voor het publiek met rondleidingen
en demonstraties door vrijwillige molenaars. Ver
der is een bijdrage - in samenwerkingsverband -
denkbaar aan de restauratie van historische sche
pen op de Oude Rijkswerf, met name in de vorm
van gezaagd hout. In één van de bijgebouwen van
de molen zou bovendien een educatieve expositie
van de vroegere Helderse molens ingericht kunnen
worden. De kans dat er een molen komt wordt
steeds groter. Net als de mogelijkheid om hem als
toeristische trekpleister te betrekken bij het thema
park van de Oude Rijkswerf. Dat de molen de stad
meer uitstraling zal geven vinden ook de wethou
ders Vos en Waltman, die steun hebben toegezegd
voor dit ambitieuze plan. Ook de betrokkenen bij
het 'Projectteam Stadshart' zijn enthousiast en
zien het plan als een aanvulling op hun visie van
stadsontwikkeling.
Tijdens de zoektocht naar historische gegevens
voor de bouw van de replica van de houtzaagmolen
kwam Rens Schendelaar in contact met de heer
Kees Otter, vrijwillig molenaar en bewoner van wa
termolen D aan de Grote Sloot in de Zijpe. Als au
teur van artikelen over historische molens schreef
hij onderstaand artikel over de bijzondere levens
loop van de molen aan het Molenplein.
De Redactie
Inleiding
Voor de bouw van de molen van
Zeeman in 't Zand werd in 1865
een molen gebruikt die eerder
waarschijnlijk ergens in de Zaans
treek was afgebroken. Het bleek
echter tot nu toe niet mogelijk uit
te vinden welke molen dat geweest
zou kunnen zijn. Ook in of rond
Amsterdam werden kort voor 1865
geen molens afgebroken die in
aanmerking zouden kunnen ko
men. De molen in 't Zand was oor
spronkelijk waarschijnlijk een
zaagmolen geweest. Daarvan zijn
nog sporen terug te vinden in de
inwendige houtconstructie. Gerrit
Keunen, een molendeskundige van
de Rijksdienst voor de Monumen
tenzorg wees mij er op dat er op
de werf van de VOC in Amsterdam
ooit een houtzaagmolen heeft ge
staan die van het type pal trok was.
Hij meende dat er op de marine
werf in Den Helder misschien ook
wel een houtzaagmolen kon heb
ben gestaan, die misschien ergens
anders terecht was gekomen. Het
leek in ieder geval zinvol die moge
lijkheid eens te onderzoeken.
Inderdaad bleek er in Den Helder
een houtzaagmolen te hebben ge
staan van het type 'zeskante boven
kruier', in 1863 gesloopt en elders
weer opgebouwd, maar het was
niet de molen die in 't Zand terecht
is gekomen. Uit het onderzoek
naar deze 'Helderse' molen kwa
men zulke interessante feiten naar
boven dat ik het de moeite waard
vond er een artikel aan te wijden.
Dit is het resultaat.
De houtzaagmolen aan de Loet in
Schagen
Eens stond er even buiten Scha
gen, aan het verlengde van de Loet,
