Jan Adriaanszn Leeghwater schrijft in 1649
over de molen van Zuidschermer in Een
Kleyne Chronycke von Graft en de Ryp: 'In
dien tyt van mijn grootmoeder en was daar
maar een korenmolen op het Eyland, de
welke in 't dorp van Schermer stont, daar
de andere plaatzen ende gehugten mede
ter molen mosten komen. En het maalloon
van een zak zaad was een oortjen. Ende die
luiden (zo my verscheidemaal verhaalt is) en
De standerdmolen in Nederland - Dit type windmolen vond waarschijnlijk in de
twaalfde eeuw zijn oorsprong in West-Europa. Waar precies -het noordwesten
van Frankrijk, Vlaanderen of Engeland- is nog onduidelijk. In de loop van de
dertiende eeuw werd de standerdmolen vanuit het zuiden in ons land geïn
troduceerd. Waarschijnlijk stond er in 1240 al een in het Limburgse Merum. Na
1250 nemen de vermeldingen van windmolens in ons land snel toe: er is dan
blijkbaar een snelle verspreiding van de standerdmolen aan de gang. De eer
ste vermelding in Noord-Holland betreft Haarlem (1274). Na 1300 heeft hij zich
in heel Nederland weten te vestigen, zowel in de steden als op het platteland.
Een standerdmolen in 1343 in Zuidschermer was dus niet echt een nieuwig
heid. Vanaf het begin van de vijftiende eeuw komt een nieuw type windmolen
-de eerst houten, later stenen bovenkruier- opzetten. Deze zal in de daaropvol
gende eeuwen de standerdmolen in Holland, wat later ook in de rest van het
land, verdringen. In Zeeland en in het oosten van Nederland heeft de stan
derdmolen zich tot op heden nog enigszins weten te handhaven.
4a,b Van de korenmolens van Zuidschermer is ons helaas geen afbeelding bekend. Wel is er een
afbeelding van korenmolen De Haan te Graft, een standerdmolen. Deze stond aan de zuidoever
van de Meelmolensloot, zo'n honderd meter ten westen van het Grafter raadhuis. Olieverfschilde
rij van een onbekende schilder. 4a: totaal; 4b: fragment. Museum In 't Houten Huis, De Rijp (inv.nr.
2743). Foto's: Boeijink Boekei Schilderijenrestauratie, Haarlem
106
