WEETLUST
'Ai doe me dit verstaan.'
De Vrijstermarkt volgens
PlETER DE NEYN EN GOEDAARD
Eerst de gang van zaken zoals Pieter de
Neyn het in 1681 in 'Lusthof der huwelij
ken' beschreef, daarna de beschrijving
van Goedaard en daarna het verhaal van
Andries Schoemaker. De Neyn schrijft dat
een 'uitroeper' met bekkens 'alle vrijsters
die lustig en rustig om te trouwen zijn' uit
nodigde naar een herberg te komen (in dit
geval 'De Valk' op het Oosteinde) waar de
vrijers al klaar zaten. Na wat drank en dans
werden de jongens en meisjes op een rij
gezet en probeerde een pendelende ma
kelaar al fluisterend contact tussen de kan
didaten te leggen. De jongens voor wie
een 'accord'tot stand was gekomen, draai
den voor alle kosten op.
Maar Goedaard heeft over dit laatste an
dere informatie.
De beschrijving van goedaard
'Een jongeman, die tot trouwen is genegen,
Speelt nimmer, om een vrijster te bewegen,
De minnaar door gewone vrijerij,
Doorgiften of geschenk van lekkernij,
Noch zoekt haar doorzijn vleitaal te bepraten,
Maar maakt, door een Omroeper langs de stra
ten,
Zijn wens bekend, die op een bekken slaat,
En dan zich dus voor ieder horen laat:
"O Maagden rij! Die wars zijt en afkerig
Van de eenzaamheid, en tot de Echt begerig,
Vervoeg u in die herberg, daar men zal
Een keur doen van een huwelijksgeval;
Elk doe, om zich behaaglijk te maken,
Zijn best, om aan een Echtgenoot te raken".
Het uur daar toe is nauwelijks vervuld,
Of iedere maagd laat zich, op 't fraaist gehuld
En opgetooid, vol vrolijkheid daar vinden;
De jongeman, die zich wil in de Echt verbinden,
Wordt eindelijk, nadat hij iedere maagd
Bezichtigd heeft, door iemand gevraagd
Wie Maakkoop is, wie hij heeft uitverkoren.
Waarop hij hem zijn keur dat stil doet horen.
De Makelaar stelt zijn zinnen schrap,
Op hoop van winst, en sluit die koopmanschap,
Terwijl de tijd met roken, drinken, zingen
En spelen wordt door deze dorpelingen
Van ieders kunne in blijdschap doorgebracht.'
De arme vrijer die geen keuze kan maken
'hetzij door onschoonheid of gebreken van
de maagd, hetzij dat hij is veranderd van
beleid', moet daarvoor bloeden: 'hij moet
alles, wat in deze plechtigheid verteerd is,
uitzijn eigen beurs betalen.'
De beschrijving van Andries Schoemaker
verschilt genoeg van bovenstaande be
schrijvingen om een aparte vermelding te
rechtvaardigen.
De Vrijstermarkt volgens
Andries Schoemaker
Eerst het voorspel. Vreemd ging het er vol
gens Andries Schoemaker aan toe, want
'zonder enige vrijage vooraf nemen de
jongemannen, die trouwen gezind zijn',
een omroeper in de arm. De omroeper ver
kondigt luid en duidelijk dat 'alle vrijsters,
die lustig en rustig om te trouwen zijn', zich
moeten vervoegen in de herberg. 'Dat al-
daartabak, bieren brandewijn zal te krijgen
wezen'. De herberg De Valk (halverwege het
Oosteinde) is de plaats van samenkomst.
Eén van de meisjes wordt verzocht binnen
te komen, 'die daar gemenelijk niet aan en
wil, voordat haar speelmeiskens mede bin
nentreden'. Uiteindelijk gaat de hele groep
De Valk binnen.
Dan het feest met de lullepijp. Binnen is
het een opgewekte boel, er wordt gerookt,
7
