Ze weten niet of ze het zullen halen en of ze voedsel kunnen ruilen tegen
kostbaarheden. In die barre winter sterven er in ons land rond twee-en-
twintig duizend mensen van de honger.
De kranten worden klein. Behalve de onvermijdelijke legerberichten uit
het hoofdkwartier van de Führer, die tenslotte steeds somberder worden,
zijn er de mededelingen van de beschikbare rantsoenen, waaronder ten
slotte ook suikerbieten vallen Bon 407 van april 1945 geeft 3 kg hiervan
aan en van brood 400 gram - voor een hele week! En dan, op een sombere
herfstmiddag in 1944, komen er zomaar twee Duitse soldaten bij ons aan
de deur en gaan brutaalweg naar binnen. Ze zoeken mannen en jongens
voor de "arbeitseinsatz".
Ik zit in de val. Maar nu begint een van hen te praten en vertelt dat hij een
Hollandse vrouw heeft. Dat niet alleen, hij zegt tegen mij helemaal onver
wacht verstop je maar.
Ongelofelijk. Ik ben vrij!
19 3 5/1940
We gaan verder terug in de tijd en belanden in de crisis-periode. Niet angst
aanjagend, maar wel ingrijpend, vooral voor de tuinders, die hier nog voor
een groot deel wonen en werken.
Wat zwoegen ze op hun akkers en wat blijven ze niettemin arm. Om de
eigen markt te beschermen sluit het buitenland de grenzen voor Neder
landse produkten, wat rampzalige gevolgen heeft voor West-Friesland. Zo
lopen de jaaromzetten van de Langedijker Groentecentrale in het Geest-
merambacht van vier en een half miljoen gld in 1928 terug tot 1 miljoen
gld in 1933- Grote hoeveelheden groenten draaien door. In 1935 bevriezen
bovendien de aardappelen en ziekten maken de oogst van kool on-moge-
lijk. Tuinders hebben een lager inkomen dan werklozen, aan bijstand be
gint de regering niet. Deze kennis ontleen ik aan het door Henk Komen
geschreven boek "Droge voeten op vrije grond", dat de geschiedenis van
West-Friesland boeiend beschrijft vanaf het begin van onze. jaartelling
Het is wel zo, dat het door de bank verschafte zogenaamde tuinders-cre-
diet niet of niet volledig behoeft te worden terugbetaald.
Geen wonder dat de zoon van een tuinder, zodra hij van school komt, veel
al mee moet naar de akker, terwijl zijn belangstelling misschien heel ergens
anders ligt. Zo zal er heel wat talent verloren zijn gegaan! (De geschiedenis
van de tuinbouw is beschreven in de Klins nrs 6,7,9 en 17)
82
