Volgens oude bakkers uit Medemblik en omgeving werd bij
hen het koeksmakken heel anders gespeeld. Via het museum
'De Oude Bakkerij' te Medemblik hoorde ik hun verhaal.
Dat luidde:
- Het koeksmakken is een heel oud gebruik, misschien
wel vier eeuwen oud.
Men heeft er alleen in West-Friesland nog weet van.
Dit zou erop kunnen wijzen, dat het hier alleen of
hier het langst is gedaan.
De bakkers organiseerden het op 6 december. De
prijzen bestonden uit de nog niet verkochte Sint
Nicolaas-productenHet werd vooral gespeeld door
armere mensen; de rijken plachten er niet aan deel
te nemen.
Het werd als volgt gespeeld:
De bakker trok een krijtlijn, dwars over de vloer
van de gehele bakkerij. Nadat je een bepaalde inzet
had betaald, mocht je je geluk beproeven. Je kreeg
een soort grote sjoelschijf en die schijf moest je
vanaf een bepaald punt op de krijtlijn tot stil
stand laten komen. Indien de schijf de lijn maar
enigszins raakte, had je de van te voren afgespro
ken prijs gewonnen.
Om te weten of dit spel ook buiten Noord-Holland werd
gespeeld vroeg ik mijn 97 jaar oude schoonvader of hij
hier ook kennis van had. Hij herinnerde zich uit zijn
Friese geboortedorp alleen dat men vroeger wel om
bakkerij-producten dobbelde. Om iets te winnen moest je
een van te voren vastgesteld aantal ogen gooien.
Waarom verbood men dit spel hier in 1848?
De notulen laten ons er naar gissen. Vermoedelijk was
dit om goklustigen tegen zichzelf te beschermen. Enkele
stuivers waren voor een arbeidersgezin, waar per dag
0,75 werd verdiend, een fors bedrag.
Vaak werd in de plaatselijke verordeningen het dobbelen
langs de weg verboden. In de gemeenteraad van Sint-
Pancras drongen raadsleden er wel eens op aan, dat de
veldwachter toch vooral streng toezicht op het dobbelen
langs de weg moest uitoefenen.
Een oude keur (verordening) bewaard in Noord-Scharwoude
zei o.a. "dat hem niemant sal vervorderen soo wel
binnen- als buytenluyden op kermissen ofte anderen dagen
geen koeck te werpen ofte nae koeck te werpen met
spelinge, weddinge ofte andersins diergelijcke.
- 52-
