Uit de collectie van Boerderij
en Rijtuigmuseum Vreeburg
M n moeder vertelde me heel lang geleden eens dat de scholen
gesloten werden als het buiten 86° was. Ik vond dat als klein
jongetje een gek verhaal, want dan moest het wel heel erg warm
zijn in vergelijking met je eigen temperatuur van 37°. Zelfs in het
geval van hoge koorts bereikte je nooit die fabelachtige hoogte
van 86 graden.
De oplossing van dit raadsel ligt uiteraard in het feit dat er met
twee verschillende maten gemeten werd: graden Fahrenheit en
graden Celsius. Moeder had het over 86° Fahrenheit, dat is 30°
Celsius. Voor schoolgaande kinderen was dat dus te warm.
Voor Celsius naar Fahrenheit:
x 9, 5, 32.
De namen Celsius en Fahrenheit zijn de namen van natuur
kundigen uit vervlogen tijden. Zij hebben de meest gangbare
temperatuurschalen ontworpen. In bijv. de USA gebruikt men
nog steeds de temperatuurschaal van Fahrenheit. De omreken-
som voor Fahrenheit naar Celsius is: -32 en dan keer 5 en dan
delen door 9. Voor Celsius naar Fahrenheit: x 9,5, 32.
Gabriel Fahrenheit maakte in 1724 een temperatuurschaal die
hij ijkte op de temperatuur van smeltend ijs (32° F.) en de tem
peratuur van een koortsvrij mens (96 F.) De 64 graden verschil
waren mooi onder te verdelen in 6 maal de helft (26 64). Ook
de heren Keivin, Romer, Rankine, Reaumur, Newton en Delisle
bogen zich over de thermometers, maar behalve die van Keivin
hebben hun schalen het niet gehaald.
In museum Vreeburg hangt in de keuken een oude thermome
ter met de voor ons ouderwetse schaal van Fahrenheit. Toen
de foto genomen werd, was het er 64 graden. Je ziet hoe zuinig
men verwarmt in Vreeburg! Het was er dus 17,8° Celsius. Het
buisj e van de thermometer is gevuld met blauw gekleurde
alcohol. Het onderste gedeelte van het glazen plaatje met de
temperatuurschaal is afgebroken. Het glazen plaatje is aan de
achterkant met de hand beschilderd met de getallen (in spiegel
beeld dus!) en daaroverheen een beige laag verfj die nu aan het
afbladderen is.
Terwijl ik zit te schrijven, woedt er een Elfstedenkoorts, hoewel
het buiten toch +14° is! Je raadt het al, ik ben al net zo ouder
wets als m'n moeder.
Oude
graden
Bert Siezen
23
