s
Ml
Op 5 juli 1883 wordt op initiatief van het hoofd der openbare lagere school, de heer W. Kloeke, te Schagen
een zwem- en badvereniging opgericht. De Schager Wiel, een eeuwenoud meertje ten westen van
Schagen, anderhalve kilometer buiten de bebouwde kom, wordt gekozen tot het best geschikte water om
zonder gevaar en behoorlijk beschut zich te kunnen baden'. Om twijfel aan de gezondheidsaspecten voor te zijn,
verbindt dokter Ensing zich aan de vereniging als adviserend geneeskundige. De zwemvereniging krijgt de
exotische naam Wielialia, in 1896 tot West-Friese proporties teruggebracht en gewijzigd in De Wiel.
De moeizame start
Het zwemmen in verenigingsverband komt maar moeizaam op
gang; vier jaar na de oprichting heeft Wielialia 26 leden. Allen
zijn mannen. Niettemin wordt de toekomst rooskleurig inge
zien, want'dezwemtent, voor rekening der vereniging gebouwd, zal
zoo mogelijk dit jaar met een nieuwen vleugel vergroot worden. Het
bestuur roept jong en oud op de zegeningen der zwemsport
met hem te delen en daarmee de lichaamskracht te vergroten,
de gezondheid te versterken en de reinheid te bevorderen.
Voor j ongens is aan de oever een bassin uitgezet van 18 m2. Zij
mogen daar echter uitsluitend gebruik van maken als hun vader
lid is en onder toezicht van een der leden. Lang niet alle jongens
laten zich tot het verre badj e aan de Menisweg veroordelen. Zij
nemen gratis een blote duik waar het ze uitkomt, tot ergernis en
gêne van het gegoede deel der burgerij. In de raadsvergadering
'vestigt de heer Asjes de aandacht van den burgemeester op het feit, dat
jongens baden in de Laansloot en zelfs tot aan de straat komen, wat
Spr. onaangenaam noemt voor de bewoners daar'.
Een tweede, nu roomskatholieke,
zwemvereniging
In 1894 wordt in Schagen, op initiatief van burgemeester
Berman, een afdeling opgericht van Het Witte Kruis. HWK is
een opkomende landelijke organisatie die zich beijvert voor
de algemene hygiëne, drinkwatervoorziening, cholerabestrij-
ding, de invoering van het tonnenstelsel en de stichting van
zwem- en badinrichtingen. De vereniging heeft een katholieke
grondslag. Een krantenberichtje uit januari 1902 duidt erop dat
de HWK-afdeling Schagen in die tijd al een zwemgelegenheid
onderhoudt aan de Langesloot. Maar nog dat zelfde jaar besluit
HWK aan de Wiel, naast het reeds bestaande openbare bad,
een 'volksbadplaats te stichten. Voor de jongens wordt gedacht
aan een bassin van 45 m2, omgeven door een rasterwerk van
verticale latten, 'zoodat er geen kat doorkon'. Op de wal zal een
schot worden opgericht, waarachter de jongens zich kunnen
ontkleden. Men stelt zich voor om gedurende het zwemseizoen
van 16:00 tot 19:00 een toezichthouder over het bassin aan te
stellen.
De bezwaren van de wethouders
Het bestuur heeft voor haar plan dispensatie nodig van B. en W
Een gemeentelijke verordening verbiedt namelijk zwemmen op
minder dan 150 meter van de openbare weg, met het oog op
moraal en goede zeden. En de Wiel ligt in de verbodszone, wat
In het betegelde ondiepe konden de kleintjes oefenen (1973).
overigens moet betekenen dat zwemvereniging De Wiel die dis
pensatie al had. Maar de wethouders Buis en Vader spreken zich
op andere gronden uit tegen het tweede zwembad. 'Op de uren
dat er surveillance was, was er geen gevaar, maar wat moest het op
vrije dagen, op Zondag, op Donderdag, in de vacantie, dan zouden de
jongens daar vele malen zijn zonder toezicht. De eerste dagen zouden
de jongelui in het bassin blijven, maar spoedig zouden zij er buiten zijn
en daar gaan zwemmen. Op die dagen is er geen toezicht. De een gaat
voor, de tweede wordt geprikkeld het ook te doen, een brekebeen in het
zwemmen volgt als derde en het zou niet lang duren, of we kregen de
treurige tijding: het zoontje van die en die is jammerlijk verdronken'.
Dan toch maar in de Langesloot
Destijds werd gedacht dat de Wiel dieper was dan de Schager
kerk hoog. Het Witte Kruis-bestuur slaat bij dit doembeeld
de schrik om het hart. Onmiddellijk ziet het uit naar veiliger
locaties en het acht daarvan de Langesloot, 'achter deperceelen der
heeren Van Thijn en Voorman, de meest geschikte. De oude bad
gelegenheid, verderop aan de Langesloot, wordt verruild voor
een nieuwe met een verenigingsgebouwtje en - natuurlijk - een
omheining. Maar de verontreiniging in de Langesloot is amper
Zwembad De Wiel
4
