Uit de collectie van Boerderij- en Rijtuigmuseum Vreeburg
Ansjovis is en was een delicatesse. De visjes werden in het
voorjaar in de Zuiderzee gevangen. Ons buurdorp Kolhorn had
een vissersvloot die speciaal op de ansjovisvangst was ingesteld:
het waren schepen met weing diepgangzodat ondiepe wateren
bevaren konden worden. Daar zat de meeste ansjovis. De boten
(Staverse Jollen) waren breed van onderen, zodat ze geen zwaar
den aan de zijkant ter stabilistaite nodig hadden. Dit laatste
vergemakkelijkte het binnenhalen van de fijnmazige netten.
Ansjovis werd op de wal uit de netten geplukt en meteen 'ge
kaakt', d.w.z. de kop werd eraf gehaald en de ingewanden eruit.
Die vis-onderdelen vielen gewoon op de grond en werden
later opgepeuzeld door o.a. meeuwen. De gekaakte vis werd in
schuren verder behandeld, d.w.z. schoongemaakt en ingelegd
in zout in speciaal daarvoor gemaakte tonnetjes. Daarom was
er in Kolhorn ook een kuiperij; de tonnen werden ter plekke
gemaakt.
Ook kleinere hoeveelheden ansjovis kon door huisvrouwen zelf
ingemaakt worden. De visfiletjes werden in kringen in een pot
gelegd, met telkens een laagje zout ertussen. Om de pot af te
sluiten werd er perkamentpapier overheen gedaan dat met een
touwtje over de rand van de pot werd vastgezet. Dit perkament
papier was er speciaal voor in de handel. In museum
Rechtzettertje
'De Turfschuur' in Kolhorn is dit papier te zien. Ook hebben ze
daar een ansjovistonnetje, een replica, gemaakt door de kuiper
van het Zuiderzeemuseum.
Museum Vreeburg heeft een ansjovis-inmaakpot in de in
ventaris. Het is een vrij kleine pot, ongeveer 20 cm hoog, van
grès-aardewerk, ook wel Keuls aardewerk genoemd. Keulse (in-
maak)potten en rioolbuizen zijn ervan gemaakt. Grès ontstaat
door speciale klei bij 1100 -1300°c te bakken. Het baksel gaat
bij die temperaturen 'versinteren', een beetje smelten. Het wordt
daardoor waterdicht en is bestand tegen bijv. zuren. Prima spul
dus voor inmaakpotten.
Bijzonder is de spelling van het woord ansjovis: ANSHOVIS.
Wellicht heeft men gedacht aan de sh-klank in bijvoorbeeld
'show'. Er werd vroeger wel meer met de spelling van woorden
wat geshoemeld.
Wat in 't vat zit.
In mijn artikel over De Bloeiende Aloë heb ik
een wel erg zichtbare (letterlijk) fout ge
maakt. Die moet worden hersteld. Bij dezen.
De foto op pagina 8 van de Kakelepost (27e
jaargang maart 2012, nummer 1) laat duide
lijk zien dat het Speelgoedparadijs naast het
Handwerkhuis stond. Het is dus niet zo dat
het Handwerkhuis zoals ik vertel later het
Speelgoedparadijs werd. Het Handwerkhuis
is gesloopt en heeft plaats gemaakt voor
de ingang van het Makadocentrum aan de
Gedempte Gracht. Het Speelgoedparadijs is
op dezelfde plek blijven staan als waar het
stond, naast het Handwerkhuis, maar is min
of meer opgenomen in de ingang van het
winkelcentrum.
De foto maakt dat duidelijk.
Karei Numan
Bert Siezen-
