Dit is een cryptische titel voor een stukje over enkele schilderijen. Schilderijen
van de hand van - of toegeschreven aan - Cornelis Bok, de Schager kunst
schilder, schrijver, dagloner, verversknecht, assistent deurwaarder en getuige bij
huwelijken en overlijdensaangiften. In de loop der jaren is veel van zijn (soms niet
gesigneerde) werk verdwenen. Maar gelukkig duikt zo nu en dan weer wat werk
hem op. Zon vondst wordt in dit verhaal uit de doeken gedaan.
van
Cornelis Bok
Cornelis Bok is voor Schagen en de Zijpe wat Ad Blok van der
Velden voor Texel betekent, maar dan anderhalve eeuw eerder:
een kunstschilder die zijn omgeving in aquarel en/of in olieverf
vastlegde. Bok leefde van 1777 tot 1836. Hij groeide op in
Enkhuizen. Zijn oom Jan de Goeje was schilder van behangsels
en rijtuigen bij de behangselfabriek in Hoorn.1 Daarnaast had
De Goeje blijkbaar enkele particuliere opdrachtgevers. Zo kocht
hij bij zijn werkgever gegrond schildersdoek, in hoeveelheden
die voldoende waren om enkele kamers mee te behangen en
misschien ook bestemd voor kleiner, in te ramen werk.2
Uit archiefmateriaal bleek dat Cornelis Bok in 1799 opdook in
Schagen, van waaruit hij regelmatig tot in de verre omgeving
(Waterland, Egmond) aquarellen vervaardigde, alle mogelijke
baantjes aanvatte en regelmatig zonder inkomsten zat. Een flink
deel van zijn tijd in Schagen was hij cipier van de passantenge
vangenis in de westelijke toren van het slot, door hem de Hel
genoemd. Hij woonde zelf met zijn gezin in de oostelijke toren,
de Hemel. Het economisch tij zat hem niet mee en dat verklaart
in ieder geval gedeeltelijk die twaalf ambachten en dertien
ongelukken.
Cornelis Bok was een veelzijdig man, zo was hij behalve schilder
ook schrijver van moralistische verhalen. Zijn naam is opge
nomen in het in 1978 verschenen Biografisch Woordenboek
der Noord- en Zuidnederlandse Letterkunde en in het Nieuw
Nederlandsch Biografisch Woordenboek uit 1914.3
Onderzoek door de Historische Vereniging Schagen en een
oproep in Schagen en wijde omstreken leidde in 1988 tot een
expositie van zijn schilderijen in het West-Fries Museum in
Hoorn. Vervolgens werd in 2004 in Schagen de expositie Mees
terlijk Schagen gehouden, met onder andere werk van Cornelis
Bok. En in 2011 toont het Zijper Museum in Schagerbrug tien
Zijper aquarellen van zijn hand in de tentoonstelling Cornelis
Bok en zijn tijd.
Naar aanleiding van de eerste twee exposities, als reactie op di
verse oproepen en na onderzoek van de Historische Vereniging
Schagen doken vervolgens enkele onbekende werken van hem
op. Dit was aanleiding voor de Historische Vereniging Schagen
om met de resultaten van het archiefonderzoek en het inmid
dels beschikbare beeldmateriaal een boek over Cornelis Bok uit
te geven. Cees Bakker, John R. Brozius, Ruud van de Pol en Jan
Plekker namen dit voortvarend ter hand en het boek verscheen
in 2005. In september 2010 viel het oog van de eerste auteur
van dit artikel op een kleine afbeelding in dit boek, de afbeel
ding van het toen nog niet door Rutger Jan Bredewold vakkun
dig gerestaureerde portret van de Schager burgemeestersfamilie
Roggeveen. Het was dan wel een klein plaatje, 6x7 cm,
maar toch leek het enige verwantschap te vertonen met een
schilderij in particulier bezit dat in 2009 in bruikleen geschon
ken werd aan het Cultuurhistorisch Museum op Texel.
Een Texels familieportret
Op dit familieportret in het Cultuurhistorisch Museum Texel
zien we Cornelisje Pieters List met echtgenoot en haar vier nog
in leven zijnde kinderen: Annaatje, geboren in 1794, Pieter,
geboren in 1796, Jacob, geboren in 1799 en Dirk, geboren
Een Texelse
Cornelis Bok
