mlHHTH
Uit de collectie van Boerderij- en Rijtuigmuseum Vreeburg
Bij zo'n titel denk je aan een moordwapen, een za
gende guillotine, een martelwerktuig. Maar niets
is minder waar.
In de verzameling van museum Vreeburg bevindt zich een bijna
manshoge zaag, met zeer grote, maar heel mooi gevormde
tanden. De tanding van de zaag is veel te grof om er iemand mee
te vermoorden, of om er bomen mee door te zagen. Deze zaag
werd gebruikt om er ijs mee te zagen.
IJszagen werden voor verschillende doeleinden gebruikt. In
de winter kon men uit sloten en vaarten blokken ijs zagen om
ijskelders te voorzien van ijsblokken. Ijskelders waren diep
ingegraven koepelvormige ruimtes waarin ijsblokken werden
gelegd. Hieruit kon men stukken ijs zagen om in huis in de
ijskast te leggen en zo etenswaren te koelen. In de voorraadijs-
kelder bleef het de hele zomer koel. De grote ijsblokken smolten
heel langzaam.
Er was een tweede reden om ijs te moeten zagen. In vroeger
tijden moest elke gemeente in de winter een aantal zogenaamde
brandwakken aanleggen. Bij strenge vorst zaagde men een
vierkant gat uit het ijs van een sloot of kanaal, om in geval van
een brand de beschikking te kunnen hebben over bluswater.
Dat wak moest dus wel elke dag ijsvrij gehouden worden (het
begrip 'ijsvrij' heeft op middelbare scholen uiteraard een heel
andere betekenis).
Een derde gebruik van een ijszaag wordt duidelijk door de
schenker van deze zaag, de firma Schoehuijs op de Gedempte
Gracht, u wel bekend van zijn heerlijke vis. Ze hebben met deze
zaag grote ijsblokken in kleinere stukken gezaagd om de vis mee
te koelen.
Of de ijszaag uit museum Vreeburg ook voor de eerste twee
genoemde doeleinden is gebruikt, weten we niet. Maar het is
een prachtige zaag. Kom maar kijken. Hij hangt op de dars.
gezaag!
Bert Siezen
1
