Van voet- naar rijtuigstoof
Uit de collectie von Museumboerderij Vreeburg
Gerard Koel
Op de boerderij werd vroeger zeer zui
nig met water en brandstof gedaan. In
de eerste plaats was brandstof nodig
voor het bereiden van de maaltijd.
Later hadden de beter gesitueerden
een haardvuur dat alleen gestookt
werd bij vorst. In een stad als Scha-
gen met veel houten huizen moest
vanwege brandgevaar om acht uur
's avonds het vuur gedoofd zijn. Het
boerengezin beschermde zich door
warme, degelijke kleding te dragen.
Binnenshuis hield men zijn muts op
en zittend werk werd gedaan met de
voeten op een warme stoof. De oudste
stoven waren eenvoudige brede kistjes
met twee voetenplankjes en daartus
sen een opening. In de opening kon
men een aardewerk vuurpotje plaatsen
waaraan men de voeten kon warmen.
De bekendste voetstoof was het kubus
vormige model, 's zomers in gebruik
als voetsteun en 's winters als voetver-
Objectnummer 0592 is een eikenhou
ten voetstoof. Een kubus van 20 cm.
met aan de bovenzijde, de vierkante
voetenplank met 4 hartvormige gaten
en een rond gat in het midden. De
voorkant is geheel open om het ijzeren,
koperen of aardewerk vuurpotje te
plaatsen en af te sluiten met een verti
caal schuifbaar plankje.
Objectnummer 0565 is een geel
gekleurd, met loodglazuur overtrok
ken, aardewerk vuurpotje of vuur
test. Een klein, vierkant, naar onder
smal toelopende pot met een oor die
met kooltjes vuur in een stoof werd
geplaatst.
Vanuit deze twee componenten is de
rijtuigstoof ontwikkeld. Objectnum
mer 0961 bestaat uit een rechthoekige
houten plank van 59x26 cm. met daar
omheen een omgefelste koperen plaat.
Op deze koperen voetplaat is een recht
hoekige koperen stoofvan 18x12 cm.
geklonken, voorzien van een scharnie
rend deksel. In het deksel zijn 4 hartjes
en in het midden een ruit uitgestanst.
Verder is de koperen stoofvoorzien van
een koperen draagbeugel met houten
handvat. Hieroverheen is een afneem
bare rechthoekige houten doos van
23x17 cm. geplaatst. In de bovenzijde
bevinden zich 5 ronde gaten. In de bin
nenste koperen stoofwerd de vuurtest
met hete kooltjes gezet, de warmte
uit de vuurtest werd aan de koperen
voetplaat doorgegeven. De stoof werd
in het rijtuig of de arreslee geplaatst.
Rijtuigstoven hadden vaak alleen een
houten stoof, sommige arresleestoven
waren geheel van koper. Het model op
de foto is een rijtuigstoof die in de koe
stal van ons museum staat opgesteld.
Met de voeten op de voetplaat, aan
weerskanten van de stoof, reed men 's
zondags naar de Kerk, de stoof werd
ook in de Kerk gebruikt.
19
