CATI-j/VftlNA VAN SCHAGEN
CArHAKiNA-SVEO^PRINCtHbSA
MiXt NQSTRA OEMLS.T1S&WA
FlVFlISSIMA PED1SSFXJVA
BERNFJARDi ELSENH
fiSSTORJS NOKOFK I-
'DUSEtjpMA CONIVNX
V'NA CVM F1UO CERLACHiÓ
CVM (NGENT1 UOLORE MAR1TI
IN 1£KD SVBIEfcTO SEPVLIA EsT
ExraoANi Gloriosissimam
Resvrrktione" sva Gatwis
OBlirtN Fi CVa A I1LII OEI
ANNO CHRIST! I 5 97
I ERTIO DTCEMHRIS
Rouwbord met Latijnse
tekst in de omgang van
de Ludgeruskerk in
Norden ter nagedach
tenis aan de door pest
overleden Catharina
van Schagen en haar
zoontje Gerlach..
1 Volkert, Eugen, Fridolinstr.
6, D-50823 Köln
2 BurgervanSchoorel,
Chronyk van de gantsche
oude Heerlykheid van het
Dorp Schagen, Hoorn
1767pag. 9
3 Opgaaf van de Hoge Raad
van Adel inzake het ge
bruik van het wapen van
Schagen, 1815. GAS 234
4 Philipponapag.8
5 Betonje, pag. 308,309
6 Lambooypag. 146
7 Kinderen: Edzard, Enno en
Gerlich of Gerlach.
8 Gerlach en Catharina.
Catharina tr. 1620Conrad
Specht eerst hofpredikant
inAurich, later pastor in
Reepsholt. Dit zijn de voor
ouders van voetnoot 1.
Ludgerus kerk in
Norden bij wie zij
meerdere kinderen
kreeg.7 In 1597 over
leden Catharina en
haar zoon Gerlach
in Norden aan de
pest. Een rouwbord
in de kerk herinnert
aan deze droevige
gebeurtenis. De
diepbedroefde
Elsenius schreef in
zijn dagboek (vrij
vertaald uit het
Oudduits) hetvol-
gende:
'Anno 1597,3 decem
ber. Catharina uan
Schaden pastoorsurouiu in Norden, mijn aller
liefste huisurouiu is op deze dag des morgens om
8 slagen door de toen in Norden rondtoerende
pestepidemie in mijn huis christelijk gestorven.
Ze tuas een eerbare en tuchtige vrouw en tuas uan-
tuege haar deugden heir en elders bij hoog en laag
bekend. Ze heeft onze genadige Vorstin en Vrouwe
(Catharina van Zweden) 14 jaargediend en heeft
13 jaar met mij in de hutuelijkse staat geleefd.
Anno 1597,30 december. Mijn allerliefste, aller
mooiste, alleroerstandigste en allerjongste zoon
Gerlich is des nachts om 12 uur aan de pest
gestoruen. Hij was zes jaar en twee maanden
oud. Onze Heer God, tuelke de liefde voor de jonge
kinderen in de harten der ouderen heejtgelegd,
weel alleen hoe smartelijk ik dit kind moet mis
sen. Als Gods woord mij nietgetroost had toen ik
oertioijfeld was door mijn kruis! O God! het tuas
toch zo'n liefkind. De dood oan dit kind en ook
uan mijn vrouw werd mij 3 nachten tevoren door
een stem geopenbaard'
In 1597/1598 zijn er in Norden en omge
ving 2 a 3000 mensen overleden aan de
pest. Het aantal slachtoffers was zo groot
dat de tijd ontbrak om de overledenen
apart te begraven. Zij werden opeenge
stapeld in een pestkelder en overdekt met
ongebluste kalk. In de Ludgeruskerk in
Norden bevindt zich nog een dergelijke
pestkelder met een oppervlakte van 30 m
Pastoor Bernard Elsenius hertrouwde in
1599 Elseke Brawe. Het echtpaar kreeg
twee kinderen.8
Van Elsenius weten we dat hij relaties had
in Groningen. Een kennis van hem was
de Groninger burgemeesterszoon
Egbertus Albeda die samen met hem in
Marburg gestudeerd heeft.
Catharina van Schagen zou wel eens
familie kunnen zijn van de Heren van
Schagen. Zij had een positie aan het gra
felijke hof en trouwde met een niet
onaanzienlijke predikant. Een dergelijke
levensloop was beslist niet weggelegd
voor een onaanzienlijk boerenmeisje. In
het midden van de zestiende eeuw vlucht
ten veel Hollandse protestanten naar de
Duitse stad Emden waar Aurich en
Norden niet ver vandaan liggen. Hier
konden zij vrij hun geloof konden.
Catharina en ook Garbrand stammen
ongetwijfeld afvan deze vluchtelingen.
Het rouwbord toont twee familiewapens
die mogelijk de afstamming van
Catharina kunnen onthullen. Het
bovenst wapen toont twee gekruiste pij
len met daar tussen, boven en onder, een
ster. Het onderste wapen toont 3 krab
ben. Alle informatie die enigszins kan
bijdragen tot het ontrafelen van de
afstamming van Catharina is welkom.
Bronnen: Belonje, J., Grafzerken te Schoor!N.-H., in: Gens Nostra, 1949, nr 7/8
Canzler, G., Pest in Norden, in:Beilage Ostfriesicher Kurier 1997 nr. 10pag. 37-39.
Canzler, G., Norden, Museen im Alten Rathaus, Norden 1994
Lambooij, H.Th. M., Pigge M.G., Pol RJ.M. van de, Timmer, F., Heerlijk Schagen, Schagen/Baarn1996
Philippona, Chr., Bijzonderheden uit de Geschiedenis der Parochie van den H. Christophorus te Schagen, Haarlem 1885.
6
