De heren en vrouwen van
Schagen in België
Een zoektocht naar de schilderijen die ooit in het
kasteel van Schagen hebben gehangen.
Fred Timmer
Tot ver na de Middeleeuwen waren voor een edelman "van-adel-zijn door
afkomst" en "adellijk-leven" twee zeer belangrijke zaken. Ze bepaalden in
feite zijn leven. Men was zeer gebrand op zijn afkomst. Men trouwde op
stand en moest daarvoor maar al te vaak zijn adellijke afkomst aantonen.
Wie daarnaast als edelman in de ridderschap - d.i. één van de drie
bestuurlijke standen - beschreven wilde worden, was verplicht zijn adeldom
tot in de vierde graad te bewijzen.
Om die adellijke afkomst te bewijzen lieten veel adellijke families uitgebreide
en vaak prachtig met wapens versierde stambomen maken, waarbij men bij
voorkeur zo ver mogelijk terugging en er niet tegenop zag zich van een
illustere voorvader te voorzien waarvan de afstamming hoogst twijfelachtig
was en absoluut niet viel te bewijzen.
Ook van de heren van Schagen - de familie Van Beijeren van Schagen -
bestaan een wapenboom uit ongeveer 1625 in zowel een klad- als een net-
versie) en een zeer fraaie, achttiende-eeuwse handschrift-genealogie op
perkament met een groot aantal wapens.1 Daarnaast diende men - om de
adellijke privileges te behouden - ook adellijk te leven, d.w.z. te leven van
de opbrengsten van het adellijke familiebezit. Daarvoor stak men zich vaak
diep in de schulden.
Veel kastelen werden eeuwenlang door dezelfde of aangetrouwde families
bewoond en omdat men zoveel waarde hechtte aan zijn afkomst, omringde
men zich met portretten van familie en voorouders. Sommige portretten
werden ver na de dood van de afgebeelde man of vrouw alsnog vervaardigd.
Er moeten honderden van deze portretten zijn en zijn geweest. Veel is
verloren gegaan, veel is verspreid geraakt en van veel schilderijen is
onbekend wie erop staat afgebeeld. Een grote en belangwekkende
verzameling familie-portretten is bijvoorbeeld te zien in Slot Zuylen te Oud-
Zuilen.2
De heren en vrouwen van Schagen.
De familie Van Beijeren van Schagen, zoals de heren en vrouwen van
Schagen zich al snel gingen noemen, behoorde weliswaar tot de lage,
titelloze adel, maar maakte wel deel uit van de gerespecteerde, oude adel aan
wiens afkomst nauwelijks werd getwijfeld. De eerste heer van Schagen was
tenslotte niemand minder dan Willem.de bastaard van Holland, natuurlijke
zoon van hertog Albrecht van Beieren, graaf van Holland. Bastaardij was in
de 14c en 15e eeuw absoluut geen schande; het was één van de gevolgen van
een op politieke en economische gronden gevoerd huwelijksbeleid en werd
door de familie volledig geaccepteerd. Bastaardkinderen ondervonden
weliswaar een aantal juridische belemmeringen op het terrein van het
erfrecht, maar werden als eigen kinderen beschouwd en ook als zodanig
opgevoed en verzorgd.
4
