-9-
HET OUDE TORENUURWERK VAN WINKEL, EEN GESCHIEDKUNDIGE WERELDSENSATIE?
Oude torenuurwerken zijn vaak geschiedkundig zeer interessant maar vallen
meestal buiten de belangstellingsfeer, een lot dat zij overigens mogen
delen met veel technische voorwerpen.
Toen al kort na mijn indiensttreding bij de gemeente Niedorp in 1970,
de afbraak van de zogenaamde "Koeienkerk" in Zijdewind aan de orde kwam,
zat ik al spoedig bij de burgemeester aan het bureau om te pleiten voor
het behoud van het oude uurwerk in die kerk.
Reeds toen, maar ook nadien, heb ik ervaren dat de medewerking van het
gemeentebestuur wat betreft het in stand houden van historische waarde
volle goederen of objecten, als positief mag worden ervaren.
Het uurwerk uit de "Koeienkerk" werd niet alleen veilig gesteld maar
na enkele jaren op kosten van de gemeente geheel opgeknapt en gerestaureerd
door de firma Rob Leguit uit Nieuwe Niedorp. Dit uurwerk is al enige
jaren in het gemeentehuis te bezichtigen.
Mocht er ooit nog eens een torentje op het dorpshuis "Prins Maurits"
in Nieuwe Niedorp worden geplaatst, dan zou dit gerestaureerde uurwerk
uitstekend van pas kunnen komen.
Belangstelling voor het oude uurwerk in de kerktoren van Winkel.
Omstreeks 1975 kwam er bij de gemeente tweemaal een verzoek binnen om
het oude uurwerk te mogen overnemen dat zich in de gemeentetoren van
de Hervormde kerk in Winkel bevond.
Gezien mijn betrokkenheid bij historisch waardevolle zaken, mocht ik
burgemeester en wethouders in deze van advies dienen met gevolg dat
dit uurwerk niet werd verkocht.
In 1979 kwam ik in kontakt met de pas opgerichte "Stichting tot het
behoud van het torenuurwerk", bestaande uit een groep mensen die zich
beijvert torenuurwerken in stand te houden door onder meer in hun vrije
tijd tegen materiaalvergoeding oude uurwerken te restaureren.
Dit kontakt met de stichting had tot gevolg dat de bij de gemeente aan
wezige oude torenuurwerken van Nieuwe Niedorp en Winkel zullen worden
gerestaureerd
Inmiddels is het uurwerk uit de kerktoren van Winkel gedemonteerd en
naar de werkplaats van de stichting overgebracht om te worden opgeknapt.
Een korte beschrijving van dit uurwerk in een door de stichting uit
gegeven periodiek was dermate belangwekkend dat er door mij om uitvoerige
informatie is verzocht bij de voorzitter: W.HoutkooperGemene Bos 23
te Bergen.
De medewerking was voortreffelijk, er werd een beschrijving met kleuren
foto's van het Winkeler uurwerk toegezonden, alsmede een Engelstalige
documentatie inclusief een Nederlandse vertaling.
Zonder al te veel op de technische kant in te gaan laat ik hier een
beknopte beschrijving volgen van dit waarschijnlijk: één van de oudste
uurwerken van Nederland en van de wereld.
Het uurwerk uit de kerktoren van Winkel is vrij groot van formaat en
werd gemaakt tussen 1300 en 1500, het dateert dus van voor de uitvinding
van de slinger in 1658.
Vóór die tijd bezat elk torenuurwerk een spillegang met balanswaag,
ook wel foliot geheten, als tijdregelend element.
Het uurwerk bestaat uit een raamwerk waarbinnen het gaande werk en slag
werk, ieder in een afzonderlijk gedeelte, zijn geplaatst. Het had geen
wijzerplaten maar gaf de tijd aan door het slaan van de uren.
Dat er vroeger een weldoordacht stukje vakwerk werd vervaardigd, bewijzen
onder meer de houten walsen waarover de touwen kwamen te liggen voor
het opwinden van het gaande- en slagwerk. De opwindwalsen zijn namelijk