Nogmaals willibrord
■HP
Wirn Buwalda
In de Heylooer Cronyck van december 2010 schreven
we over de betekenis van Willibrord voor Heiloo1. Naar
aanleiding van dat artikel zijn enkele reacties van lezers
ontvangen. In het onderstaande gaan we in op deze
reacties.
Willibrord en Heiloo
De naam van de prediker Willibrord komt op verschil
lende wijzen in Heiloo voor. Maar daarin is Heiloo niet
uniek. Over heel Nederland wordt zijn naam gebruikt
voor onder meer kerken, waterputten en scholen.
In het 'handboek' Heiloo voor en na Willibrord wordt
de persoonlijke betekenis van Willibrord voor Heiloo
echter nadrukkelijk aangegeven2.
Wie was en wat deed Willibrord? Willibrord werd in 658
in Northumbrië in Noord-Engeland geboren. Zijn wel
gestelde ouders lieten hem opvoeden in een klooster bij
York (voorloper van de Engelse kostschool). Toen hij
twintig jaar was vertrok Willibrord naar een klooster in
Ierland waar hij de zendelingsroeping verkreeg. Dit leidde
in 690 tot het aanvaarden van de opdracht om met elf
medestanders van Ierland via Engeland per boot de over
tocht te maken naar het vasteland, naar het land der -
reeds gekerstende - Franken. Waar hij aan land is gegaan
is een twistpunt voor velen die zich hebben beziggehou
den met de figuur Willibrord. Feit is dat hij zich eerst tot
de Frankische gezagsdrager Pippijn II heeft gewend om
(militaire?) steun te verwerven voor zijn zendingsarbeid.
Er wordt geschreven dat hij vervolgens naar Rome reisde
om van paus Sergius de zegen te krijgen voor zijn nog aan
te vatten zendingsarbeid bij de Friezen. Het kerstenen van
de Friezen, die zo ongeveer woonden van de Westerschel-
de tot Dokkum, was geen sinecure. De veelgodenaanbid-
ders waren in voortdurende strijd met de Franken die
reeds waren bekeerd tot het christendom. De voorgangers
van Willibrord, die het gemunt hadden op de heiligdom
men van de Friezen, hadden ondervonden dat hun
bekeringswerk niet veel succes opbracht.
Toen Pippijn in 695 de Friese aanvoerder Radboud had
verslagen en een groot deel van het Friese rijk had
veroverd, leek de tijd rijp voor Willibrord om het land
der Friezen in te trekken. Maar deed hij dat ook en
strekte zijn reis en zijn zendingswerk zich ook tot
Heiloo uit?
Dispuut over de aanwezigheid van Willibrord
in het rijk der Friezen
Het probleem van de beschrijving van de vroege
middeleeuwen van onze geschiedenis (500 - 1050) is dat
er niet of nauwelijks contemporaine schriftelijke bronnen
zijn die het mogelijk maken precies te beschrijven welke
feitelijke gebeurtenissen zich in die tijd hebben voorge
daan. Dat geldt ook voor het beschrijven van het leven
en werk van Willibrord. Er bestaan summiere, eigen
handige aantekeningen van Willibrord op een kalender
van 728. Daarnaast zijn er schriftelijke bronnen die veel
worden nageschreven: de 'Vita Sancti Willibrordi' van
ca. 795, geschreven door Alcuines van York, en de even
eens in het Eatijn geschreven 'Kerkgeschiedenis van het
volk der Angelen' van Beda, ca. 730. Daaruit is op te
maken dat Willibrord, nadat hij in Rome in de St. Pieter
in 695 was gewijd als "Clemens Willibrordus, aartsbis
schop onder de Friezen", zich vestigde in Utrecht dat
alsuitvalsbasis voor zijn missiewerk onder de Friezen
diende. De stad Utrecht claimt dat Willibrord toen
twee kerken heeft laten bouwen.
De vraag is of hij tussen 695 en zijn terugtrekking in een
(zijn) klooster te Echternach, in 727/728, de streken
van de 'West-Friezen' heeft bereisd. Een aantal gegevens
maakt het minder waarschijnlijk. Zo was het gebied
voor de dood van Radboud in 719 gevaarlijk om te be
treden, laat staan om zendingswerk uit te voeren. Het
gebied was moeilijk begaanbaar. Vaak stond het
onder water. Pas in geschriften van de elfde en veertien
de eeuw kan men, zij het met enige moeite, aanwijzin
gen vinden die een verblijf van Willibrord in Heiloo
waarschijnlijk maken. Maar er zijn ook aanwijzingen
die een ander licht op zijn geschiedenis werpen.
8 e&i