Burenlaantje (noorddeel van de huidige Dom Huybenlaan) en de Venne-
watersweg. In de 17de en 18de eeuw lagen hier onder meer lijnbanen en
was het 'welbeplant' met elzen en iepen.7 Dat betekent, dat De Krijt in het
zuiden door veel groen begrensd werd!
De aangehaalde bewering van dominee Craandijk dat er op het Krijtveld
niet alleen met woorden maar ook met de wapenen 'in het krijt getreden'
werd, gaat toch te ver. Evenals de romantische, typisch 19de-eeuwse sug
gestie dat De Krijt als 'een lustig tornier', een ridderlijk toernooi- en exerci
tieveld heeft gediend.8 Hier zijn nooit bewijzen voor geleverd. Wel wordt in
etymologische woordenboeken het woord 'krijt' in het algemeen omschre
ven als een in de grond gekraste of gekerfde kring of kampplaats oorspron
kelijk de omheinde ruimte waarbinnen de tweestrijd gevoerd werd' d
Verstening van een dorpsplein
Hoe groot was het Krijtveld eigenlijk? Het Historisch Kadaster geeft voor
de 17de en de 18de eeuw de volgende begrenzing: in het oosten het
Schulpstet (het dorpshaventje aan het begin van de Bindervaart naar
Alkmaar), in het zuiden de Langestraat, in het westen een 'lijweg' (tegen
woordig De Krijt geheten) met daarnaast twee smalle stroken land langs
Zorgwijk die ook tot De Krijt gerekend werden en in het noorden enkele
boerenerven bij het (in 1954 verdwenen) Pad over de Wingerd. Dat ver
schilt dus niet zoveel van de huidige situatie, met dien verstande dat we de
noordwestpunt (voorbij de kruising Boonakkersteeg - Kloosterweg. het zui
deinde van het Luilaantje) erbij moeten denken. De omvang was bijna 6000
vierkante meter.10 Een fiks plein dus.
Op het eerste paneeltje van mijn Krijt-vierluik (afb. 1) heb ik geprobeerd
dit te reconstrueren. Ook al mocht De Krijt niet 'betimmerd' worden door
de heer of zijn historische rechtsopvolgers, toch blijken er volgens het
kadastrale minuutplan in 1830 wel degelijk enige bouwsels van gemeente
lijke origine en met een openbare bestemming op te staan: namelijk een
raadhuisje (R) en een schooltje (SI). Op de dorpsplattegrond van Helling-
werff uit 1841, zoals gereproduceerd in Geestgronden jrg. 4, nr. 2 (juli
1997), zien we deze school in de noordoostpunt bij Het Stet liggen, met een
halve maanvormig schoolplein er onder. Op een stafkaart uit 1892-1905
valt duidelijk af te lezen hoe sterk de bebouwing in de tweede helft van de
vorige eeuw al is opgerukt. Enkele steekproeven uit de perceelsgewijze
kadastrale legger bevestigen dit beeld." In 1865 is er een nieuwe, grotere
Geestgronden, 4 (1997), nr. 3/4
57
