Bergense Walletjes
RU WAALEWIJN
Buerweg (foto: Ru Waalewijn).
e Amsterdamse walletjes zijn over de gehele wereld be
kend. Ze duiden op de huizen van plezier, zoals deze in vroe
ger jaren netjes werden genoemd. In Bergen kennen we ook
walletjes. We moeten daarbij denken aan de Oostdorper
doodwal, gelegen langs wat vroeger de Oostdorper doodweg
was, de tegenwoordige Karei de Grotelaan. De Oostdorper
doodweg was de weg waarlangs de doden vanuit het buurt
schap Oostdorp naar het kerkhof werden gebracht. Deze wal
is slechts plaatselijk bekend en heeft dus niets te maken met de
reputatie van de Amsterdamse wallen. Ook is hij niet ontstaan
door het op deze plaats begraven van doden.
De Oostdorper doodwal was de scheiding tussen de dorps
bebouwing en het ten noorden daarvan gelegen agrarisch ge
bied. Dat is opmerkelijk, omdat sloten op de meeste plaatsen
de afscheidingen vormen. Maar op de hogere zandgronden is
de grondwaterstand dermate laag dat dit zou leiden tot zeer
diepliggende sloten. Dat is goed te zien bij het slootje rond
De Haaf aan de Dokter van Peltlaan. Daarom is voor deze
omstandigheden in veel gevallen voor een wal als afscheiding
gekozen. Andere voorbeelden zijn te vinden op Texel met
de alom bekende 'tuunwalletjes'. Ook op het hoge land van
Wieringen doen wallen dienst als afscheiding. Dichter bij huis
zijn op de geestrug tussen Alkmaar en Heiloo langs de Zander-
sloot en de Westerweg, en het daarbinnen gelegen gebied, ook
van deze wallen te vinden. Het noordwestelijke deel van
Bergen is op de hooggelegen duinvoet ontstaan. Het gebruik
van wallen als afscheiding ligt op die plaatsen voor de hand.
In de notulen uit 1910 van het college van burgemeester
en wethouders van ons dorp spreekt het zijn zorg uit over de
wallen. Gemeld wordt dat de wal op de Zuidergeest in slechte
staat is, evenals de wal langs het Smallepad. Specie afkomstig
van de verharding van de Bergerweg zal gebruikt worden voor
ophoging van de Oostdorper doodwal. De wal langs het Smal
lepad is in de loop der jaren bij de dorpsuitbreiding verdwe
nen. Het is mogelijk dat met de wal op de Zuidergeest de wal
langs de Meerweg wordt bedoeld.
Ons dorp is nog veel meer van deze historische wallen rijk.
Langs de zuidzijde van de Hoflaan en in het daarachter gelegen
bosgebied zijn ze te vinden. En ook langs de Eeuwigelaan in
het Oude Hof gebied en aan beide zijden van de Sparrenlaan
en langs de Komlaan komen we ze tegen. Opmerkelijk is, dat
deze wallen, die onderdeel zijn van de tuinarchitectuur, reeds
stammen uit de tijd van de aanleg van de plantagie van Studler
van Zurck midden 17de eeuw. Na al die eeuwen is het door de
wallen gevormde rondeau (cirkelvorm in de tuinarchitectuur)
op de kruising Sparrenlaan met de Eeuwigelaan, nog zo goed
als geheel aanwezig. Ook langs de Breelaan vanaf de Guurtj es-
laan en ter hoogte van de Vinkenkrocht is nog een stuk wal
zichtbaar, evenals bij de ingang van het Hemelrijklaantje. En er
zijn er nog meer: langs de Notweg ligt een prachtige wal, in het
Wal met voetpad langs de Breelaan (foto: Ru Waalewijn).
oosten op de hogere gronden van de Zanegeest en Baakmeer-
geest zijn nog resten van afscheidingen te vinden, bijvoorbeeld
langs een deel van de Kerkedijk en langs de Westerweg. Het is
merkwaardig dat van al deze historische wallen alleen de Oost
dorper doodwal met deze naam bekend is.
Bronnen:
- Gemeentearchief Bergen, notulenboek burgemeester en
wethouders, inv.nr. 28.
