Bergen aan Zee:
natuur en landschap in archieven*
BERT BUIZER
Natuur en landschap zijn vaak de inspiratiebron voor de creaties van letterkundigen, componisten
of beeldend kunstenaars. Voor biologen, geografen, geologen en natuurpublicisten vormen natuur
en landschap ook een bron van inspiratie, al is dat met een totaal ander resultaat. Publicaties
in tijdschriften of boeken vormen de weerslag van hun werkzaamheden. Vaak betreft het
nauwkeurige, al dan niet geïllustreerde, beschrijvingen van waarnemingen van planten of dieren,
processen en landschappen. Bestudering van deze publicaties - en ook van andere bronnen zoals
foto's, notitieboekjes en interviews - is deel van het vakgebied van de historische ecologie en
geografie. Deze takken van wetenschap geven inzicht in de ontstaanswijze en ontwikkeling van
natuur en landschap in een bepaald gebied. Deze kennis kan worden gebruikt bij natuurbeheer,
natuurontwikkeling, waterhuishouding etcetera.
Voor de omgeving van Bergen en Bergen aan Zee kennen we een aantal van dit soort
publicaties. Met enkele van deze studies en hun schrijvers maken we nader kennis. Veel aandacht
krijgt de periode vóór en kort na de Tweede Wereldoorlog. Er zijn al belangwekkende gegevens
betreffende natuur en landschap van vóór de stichting van Bergen aan Zee. We beperken ons
echter min of meer tot de periode na 1906. Voor de periode daarvóór biedt de Bergense Kroniek
de nodige houvast. Lees Wim Resoort: De duinen van Bergen omstreeks 1900 (Bergense Kroniek,
Themanummer 3, 1997) en van dezelfde auteur: Toestand der duinbeplanting op den vasten
wal van Noord-Holland (Bergense Kroniek, april 1999). Ook J.G.G.Jelles: Geschiedenis van
beheer en gebruik van het Noordhollands Duinreservaat uit 1968 is nog steeds lezenswaardig.
Botanisch van belang zijn onder andere Jakob Jeswiet: Die Entwicklungsgeschichte der Flora der
hollandischen Dünen. Ziirich, 1913 en Laurens Vuyck: De Plantengroei der Duinen. Leiden, 1898.
