Misdaad en
mobiliteit in
het verleden
RU WAALEWIJN
onderzoek door leden van de Histongrocp in het
Regionaal Archief Alkmaar is een vonnis van de Hooge
vierschaar (Oud Rechterlijk Archief Bergen Inv. nr. 2144) aan
de vergetelheid onttrokken en getranscribeerd. Daarbij werd
de 'crimineel' Willem Jacobsz. alias Willem Stad, oud 24 jaar
en geboren te Bergen op 28 september 1711, veroordeeld om
'door den scherpreghter metde koorde gestraft te werden
datter de dood nae volght ende sijne lighaem ten proije
gegeven aende vogelen des kemels ende sijne goederen
geconfisceert ten proffijte vande Ed. Geb. vrouwe Adriana
Eleonora van Teijlingen vrouwe van BergenIn het
uiteindelijk vonnis is de cis dat 'sijne doode lighaem ten proije
gegeven aende vogelen des hemels' vervallen.
Uit het vonnis waartegen geen beroep mogelijk was,
blijkt dat hij 'van der jeugt off aen een quaet en ondeugent
leven heeft geleijt' en 'waer over al voor de tijd van drie
jaeren bij den officier van Bergen sijnde gesaiseert' dus zeker al
jaren geen lieverdje is geweest en die daarna tot ver in de
Noordkop zijn slag sloeg.
Als wc lezen wat er zo al gestolen werd, moet dit gezien
Begin negentiende eeuw kenden eenvoudige gezinnen niet veel luxe.
(Tekening van Arthur Briët. Eigendom: Museum Kemperland, Eindhoven)
worden in de wetenschap, dat de doorsnee burger in die jaren
over weinig contant geld beschikte, zodat slechts aardse
goederen van zijn gading waren.
Het verslag van zijn misdaden vangt aan met stroperijen
van hazen, konijnen en hoenders en ook het stelen van
veldgewassen zoals rapen van zijn buren. Van Louw Kuicker
steelt hij een zak boekweit. Hieruit kan worden opgemaakt
dat, waar nu alle agrarische grond rond Bergen vrijwel geheel
in gebruik is als weidegrond, in vroeger dagen ook
akkerbouw plaats vond. Boekweitgrutten, destijds een
belangrijk onderdeel van de warme maaltijd, hadden slechts
een kooktijd van een kwartier nodig, dit in tegenstelling tot
gerstegrutten die anderhalf uur vergden. Het was dus een snel
te bereiden hoofdvoedsel, temeer daar de aardappel pas sinds
het eind van de 17c eeuw in Europa bekend was en nog niet
algemeen geaccepteerd werd.
Trekschuit, ets door Reinier Nooms, ca. 1660
