HONDERD JAAR BERGEN AAN ZEE
In de tweede wereldoorlog werd Bergen aan Zee speerpunt
in de Arfantikwall, en verschenen er rijen bunkers achter het
duin, en een paar er op. Het pad tussen Zeehuis en Jong
Nederland heette lang de Moffenweg. Na de bevrijding
vestigden een aantal door de oorlog op drift geraakte migranten
zich in het dorp. Mensen die een halve wereldreis achter de rug
hadden, met kennis van vreemde culturen: Ze hadden tussen
Hindoes, boeddhisten en moslims geleefd. De oproep van de
muezzin tot gebed was hen vertrouwd. Ik heb het over
Indischgasten. 'Blauwen' werden ze in het dorp ook wel
genoemd (naar het blauwe schijnsel op de zwarte haren, later
werd dat een geuzennaam voor de Blue Diamonds). Officieel
heetten ze repatrianten. Al kenden velen hun 'patria' alleen van
horen zeggen, maar ze konden wel alle spoorstations langs de
lijn Roodcschool - Maastricht opzeggen. Daar groeide ik tussen
op, in een dorp dat zo groot als de wereld was. Gevoed met
sterke verhalen over tijgers en olifanten en hoge grassen en
palmen. Aan strand spoelde een even vreemde wereld aan:
Kokosnoten! Uit Afrika natuurlijk! En die buigzame kisten die
ondanks hun lange zeerreis nog naar banaan of sinaasappel
roken... Suriname? Venezuela? En waar kwamen die rieten
matten vandaan? Letters zochten we, afzenders. Wie het verste
land vond, won. Kijk een reddingsboei uit Hongkong, een
flessenkrat uit Zuid-Afrika, een jerrycan uit Bombav,
sigarettenblikjcs uit Rusland en Griekenland. Vooral na een
storm was een wandeling langs het strand een ontdekkingsreis.
Zo leerde je aardrijkskunde.
Mijn slaapkamer hing vol trofeeën, schatten verlicht door
een wereldbol met een lamp er in. Ik sliep in de gloed van de
globe en Bergen aan Zee was het middelpunt van de wereld.
Zo groot was het dorp. Wij hoefden niet met vakantie. De
wereld bezocht ons.
En nu vieren wc de honderdste verjaardag! Zou het er over
honderd jaar nog zijn? De polen smelten, de oceanen stijgen.
Het strand kalft af. Steeds verder. Het wandelpad naast de
boulevard is in de jaren zestig al opgeofferd. Wat zal er van
Bergen aan Zee overblijven? Vitrines vol herinneren.
Schilderijen, die prachtige duinen van Graadt van Roggen. En de
verhalen en gedichten natuurlijk.
Bergen aan Zee heeft altijd een grote rol gespeeld in de
literatuur. (Lees het hoofdstuk van Frits David Zeiler over
schrijvers en Bergen aan Zee in: Hier is het paradijs niet
verloren.) Bergen aan Zee heeft veel meer dichters geïnspireerd
dan prozaschrijvers. Wij kennen allemaal Herman Gorter, die in
zijn sensitieve verzen 'het metalen ruischen van de metalen
stralende zee' oproept, 'en het woestlichte gebots, het wrede
golfwee, het flitsige bijtige fijnstralende oneindige en toch dat
volle natte blauwe aangerol.' Gorter staat nu als beeld langs de
zeeweg naar de aanrollende auto's te kijken. Gorter is de
grootste.
En dan Adriaan Roland Holst, beroemd om zijn cyclus Een
winter aan zee. 'Dit is de plek': schreef hij over de duinen van
Bergen aan Zee: '...wantrouwen ontzenuwt hier de moed tot
inkeer: in dit nauwe duindal komt het wel voor, dat men zichzelf
ontmoet, en aanziet, en moet lezen in de andere blik. Dit oord
suizelt van angst en vrezen.'
Vroeger wilde ik nog wel eens opscheppen dat ik als kleuter
bij Adriaan Roland Holst op schoot heb gezeten. Mijn moeder
vond die zogenaamde Prins der dichters maar een viezerik
omdat hij met een zak zuurtjes achter mijn exotische zusjes
aanliep. Het heeft dan ook even geduurd voor ik hem als dichter
De familie "Van Dis' in 1946 in Bergen aan Zee. Veel mensen uit Indië die enkele
jaren hadden doorgebracht in de Japanse kampen kwamen in 1946 naar Nederland,
waar ze in veel gevallen werden gehuisvest in 'repatriantenwoningen'.
(Foto: eigendom auteur)
Zeeduin. Kleurenhoutsnede uit 1918 van J.M. Graadt van Roggen. (Uit De twintigste
eeuw. Catalogus 1. Uitg.: Stachelswine, Amsterdam)
Eerste regels van Een winter aan zee.
Adriaan Roland Holst, 1937. (9e druk
Bert Bakker/Daamen, Den Haag 1961)
Tciu k/'-ep fy" küVf tt sprukeiA/
kccnpS jVvtrlJZ-Zê. ZtM. </x^
kxri'>yj<lz it izLtix,
Spïziyhj l-w-f Hn-tf khzcA-T
r>. 1 r
AfraXi 'X SulJ
Dp /Ctli CVli
