Bergen aan Zee', schaal 1:2500, vermoede lijk in opdracht van de NV BEM gete kend, geeft bij benadering de situatie in 1922 weer (6). De invulling van het cen trum volgens Berlage is op deze kaart weergegeven. In 1928 verscheen de 'Schetskaart van Bergen en Bergen aan Zee', behorende bij de gids uitgegeven door de 'Vereeniging tot bevordering van het vreemdelingenver keer te Bergen (NH)' op een voor nu on gebruikelijke schaal, namelijk 1:18750 (7). De kaart werd gemaakt door P. Elders; de gids - geschreven door P. Rus - is een latere uitgave van de gelijknamige gids uit 1909. Het voor die tijd vrijwel volledige stratenplan is op de kaart aangegeven. Er valt een onderscheid te maken tussen ver harde en onverharde straten. In 1934 kwam een volgende 'Wandelkaart van Bergen en Bergen aan Zee' uit (8). Behalve het jaar van uitgifte staan geen uitgever of opdrachtgever op de kaart vermeld. Prominent vermeld is het 'bureau baddirectie'. Wij vermoeden dat de kaart in opdracht van de NV BEM is vervaardigd. Bergen aan Zee oogt als een volledig dorp. Aan iedere straat staan tenminste enkele villa's of andere gebou wen, sommige straten zijn al helemaal bebouwd. Ook vertoont de plattegrond geen wegen of paden meer die op oudere kaarten waren opgenomen en van een naam waren voorzien. Het is de eerste kaart die de werkelijke situatie redelijk nauwkeurig weergeeft. In 1937 gaf de VW-Bergen een 'Gids met kaart' uit; de kaart werd in het zelfde jaar getekend door architect Majella Cijffers (9). De forse kaart is in een beknopte in blauwe steunkleur gedrukte gids gevouwen. Hierin wordt de bezoeker opgeroepen een wandeling te maken in het natuurreservaat. Uitgebreide aandacht wordt gevraagd voor de 'Bepalingen omtrent de duinwandelin gen'. Een fotografische herdruk van de kaart, op kleiner formaat, zonder de gids, is ter gelegenheid van het eerste lustrum in 1998 door de Historische Vereniging Bergen aan haar leden verstrekt. In 1948 verscheen de tweede uitge breide druk van het boekje van M. Van Rcenen-Völter: De Heerlijkheid Bergen in woord en beeld. Deze editie is ver zorgd door de dochter van de stichteres, mevrouw M.E. baronesse Taets van Amerongen-van Reenen. In deze druk van het boekje is ten opzichte van de eer dere drukken meer aandacht besteed aan Bergen aan Zee. In dit verband is het opgenomen plattegrondje 'Situatie van terreinen der N.V. Bouw-Exploitatie Maatschappij Bergen aan Zee' (BEM) belangrijk. Het kaartje (10) geeft de situ atie van 1940 weer; stratenplan en gereali seerde bebouwing zijn zeer herkenbaar weergegeven. De Sterkenstraat, de Michahellcsstraat, de Voütelaan, de Druivesteynstraat, het Konijnenpad en Meeuwenweg zijn niet meer ingetekend. Op basis van deze plattegrond is aangege ven welke gebouwen percelen in opdracht van de bezetter in 1943 zijn afgebroken. Bovengenoemde kaart is de laatste die we gebruikten voor dit artikel. 1. De Springerkaart - 1907 2. De Veldheerkaart - 1909 3. De 1° wandelkaart - 1909 4. De 'Letterkaart' - ca. 1910 5. De 2' wandelkaart - ca. 1919 6. De Plankaart - 1922 7. De Elderskaart - 1928 8. De 3' wandelkaart - 1934 9. De lc VW-kaart - 1937 10. De BEM-kaart - 1940 In chronologische volgorde het voor dit artikel gebruikte kaartmateriaal. Kaart door landschapsarchitect Leonard A. Springer, in 1907 gemaakt in opdracht van de familie Van Reenen. De wegenlegger Het onderzoek naar de wegenlegger - die informatie geeft over openbare wegen buiten de bebouwde kom - in het Regionaal Archief Alkmaar heeft nauwe lijks ter zake doende informatie opgele verd. Het ontbreken van de straten in de leggers hangt samen met het particuliere karakter van de 'onderneming' Bergen aan Zee. In het archief van de familie Van Reenen echter zijn ook geen relevante stukken teruggevonden (mond. med. A.A. Veer, RAA, waarvoor dank). De wegen, lanen en straten Sommige straten, lanen of wegen zijn nooit aangelegd, andere zijn verdwenen of verlegd en tenslotte is er een categorie - de grootste - waarvan de naam, in een enkel geval meerdere malen, werd veran derd. Particulier eigendom De door de NV BEM aangelegde en beheerde wegen bleven vooralsnog parti culier eigendom. Dat had onder andere tot gevolg dar het parkeren in de wegber men verboden was; men kon op één van de 'autoparken' parkeren. Een ander gevolg was de verplichting tot betaling van een jaarlijks bijdrage in de kosten van het wegenonderhoud. Tenslotte speelden de wegbermen nog een rol in het door de Van Reenens veelvuldig toegepaste stelsel van bijzondere en soms bizarre erfdienst baarheden. Deze zijn bekend als de 'Van Reenen bepalingen' of de 'Van Reenen servituten' (zie Bergense Kroniek mei 1995, blz. 18 e.v.). Nooit aangelegd, toch benoemd In de ruime duinvallei ten zuiden van het dorp werd een weg vlak ten zuiden van de Parkweg geprojecteerd: de Meeuwen weg. Deze zou aansluiten bij de Zeeweg en wel ter hoogte van het Vlagduin. De naam van de Meeuwenweg is ontleend aan de destijds in groten getale broedende meeuwen in dit gedeelte van de duinen. De nu nog voorkomende naam Meeuwenlekken verwijst eveneens naar deze brocdkolonie van eertijds. Deze veldnaam is ook omstreeks 1970 nog eens als potentiële straatnaam opgedoken. Voor de geprojecteerde verbindings weg tussen de Elzenlaan en de Meeuwen weg was de naam Konijnenpad gereser veerd. Dit was overigens al een bestaand 47

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 2003 | | pagina 17