Aan het einde van die maand was dat
getal al weer verdubbeld. Augustus was
de drukste maand. Dan kwamen er tot
2131 gasten naar de kust. De distributie
was, berekend op een inwonertal van
3100, volstrekt niet toereikend. Er waren
in Bergen bovendien zo'n honderd arbei
ders uit de grote steden aan het werk,
voornamelijk pendelende bouwvakkers.
Zij moesten ook gevoed worden. De
gemeente kreeg hiervoor de beschikking
over extra goederen. Vanwege een
schaarste aan broodrantsoenen kregen de
arbeiders twee keer per dag een warme
maaltijd uit de Centrale Keuken.
Door het tekort aan voedselproduc
ten werd het boeren verboden rogge of
roggebrood aan hun vee te voeren. Dit
had grote gevolgen voor kleine boertjes
die juist door vetmesting van vee het
hoofd boven water konden houden. De
gemeente ging op een bepaald moment
zelfs varkens houden in de hoop op deze
manier Bcrgenaren van voedsel te voor
zien. In de bijgebouwen van de stoomzui-
velfabriek Wilhelmina waren tijdens de
distributietijd zo'n 30 varkens te vinden.
Maar ook de gemeente was niet vrijge
steld van de distributiewetgeving en was
verplicht de helft van deze varkens aan de
overheid te verkopen.
De distributie bleek zo ingewikkeld
te organiseren dat de gemeente op aanra
den van het distributiebedrijf zelf, het
bedrijf in tweeën splitste. Vanaf mei 1917
was er sprake van een distributiebedrijf
'levensmiddelen' en van een distributiebe
drijf 'brandstoffen'. Aan brandstof was
een groot tekort. Distributie was noodza
kelijk om bijvoorbeeld een bakker van
brandstof te voorzien. Om brandstof te
sparen was al een zomertijd ingesteld en
ook de Centrale Keuken werd vanuit de
overheid gesteund mede om brandstof te
besparen. De brandstof die de gemeente
toegewezen kreeg werd opgeslagen in de
paardenrenstal aan de Breelaan. Dit zou
de gemeente nog problemen opleveren.
De eigenaar van de renstal woonde in
Duitsland en liet de gemeente door mid
del van zijn advocaat Polak uit Amster
dam weten dat de huurovereenkomst in
zijn ogen niet rechtsgeldig was. De
ondertekenaar van het contract was niet
gemachtigd tot deze overeenkomst. Hoe
deze zaak afliep is niet uit de bestudeerde
stukken af te leiden.
Binnen de raad van Bergen ontstond
een felle discussie rond een voorstel van
M. Baltus. Deze wilde een goedkope
brandstofvoorziening instellen voor allen
die minder dan 800 gulden per jaar ver
dienden. Er werd toch besloten alleen
goedkope brandstof te verstrekken aan de
allerarmsten. Dit moest door het armbe
stuur gedaan worden. Baltus had steun
gekregen in de vorm van een petitie van
245 Bergenaren die om goedkope brand
stof vroegen. Dat de raad hen niet tege
moet kwam, was waarschijnlijk niet uit
onwelwillendheid maar vooral uit
onmacht. Er was gewoonweg een te groot
tekort aan brandstof. In maart 1918 deed
de gemeente zelfs een poging een tege
moetkoming in brandstofkosten voor
bakkers te regelen bij de landelijke over
heid. Dit bleek tevergeefs, de minister
keurde de aanvraag af. Pas in december
1920 werd de noodrantsoenring voor
brandstof afgeschaft. Volgens een circu
laire van de minister was op dat moment
de steenkoolproductie voldoende geste
gen.
Tegen het einde van 1919 leek in
Bergen de ergste voedselschaarste voorbij
te zijn. Het distributiebedrijf liet de raad
weten dat veel brood, verkregen met bon
nen gebruikt werd als veevoer. Goedkope
verstrekking leek hen verder onnodig.
Door het opheffen van de economische
blokkades na de ondertekening van het
verdrag van Versailles in juni 1919 werd
er weer Amerikaans graan ingevoerd.
Bergenaren konden, net als elders in de
wereld, proberen hun 'gewone' voor
oorlogse leven weer op te pakken.
De brandstof distri-
butieopslag was
ondergebracht in de
voormalige renstal
'Holland', Breelaan
29. Vlnr. Dirk Dekker,
Tienes Winder, Jan
Das, Jan Winder,
Zwager controleur
Cor Berkhouwer
administrateurJan
Akerboom. IFoto
Collectie Piet Mooij,
Bergen NH)
*De auteur is student nieuwste geschiede
nis aan de Vrije Universiteit te Amster
dam
Geraadpleegde bronnen:
Gemeentearchief Bergen: Secretariearchief
1811-1921, inv. nrs. 601 t/m 629 Archief
distributiedienst 1914/1918).
Lijst 'over te brengen stukkeninv. nrs.
121 en 123.
Familiearchief Van Reenen (1831-1981),
inv. nrs. 448-467.
Literatuur:
Paul Moey.es, Buiten schot, Amsterdam
2001.
13
