Bergenaren vertellen over vroeger
HUp de tafel voor het raam ligt een aantal
oude aantekenboekjes van Hoeve Saene-
gheest, bijgehouden door de vader en
grootvader van Jan. Er staan notities in
over het vee, onder meer koeiennamen,
melkproductie, hooiwinning en de uitga
ven in die tijd.
Jan zet zijn bril op: Kijk eens, hier
staat het woord, 'pottevrouw'. Zo noemde
men de vrouw die na het overlijden van
mijn opa het huisraad opkocht bij het
boelhuis. Prachtig toch, al die aantekenin
gen; omdat je zou komen heb ik alles van
vroeger eens opgezocht.
Hij begint dan met de geschiedenis
van zijn voorvaderen. In 1874 heeft zijn
overgrootvader, Jacob Swaan, Hoeve
Saeneghecst gekocht. Het betrof een
openbare verkoping van de hoeve inclu
sief grond door de erfgenamen van baron
Hogendorp. In totaal verkreeg hij twintig
hectaren. Jacob Swaan was tweemaal
gehuwd. Na het overlijden van zijn eerste
vrouw Maartje de Nijs trouwde hij met
Maartje de Lange. Uit deze huwelijken
zijn tezamen zes kinderen geboren. In
1895 kocht zijn zoon Willem de hoeve.
Diens echtgenote, Dieuwertje Berkhou
wer uit Harenkarspel, bleef na het overlij
den van Willem in 1920 met drie zoons
achter.
Van 1922 tot 1925 werd de boerderij
verpacht aan de familie Lokhorst uit de
Egmondcrmeer, maar in 1925 is de mid
delste zoon van Willem, Hendrik er gaan
boeren. Hij was gehuwd met Grietje
Kalverboer en uit deze echtverbintenis
zijn twee zonen geboren, Willem en Jan,
de verteller van dit verhaal. Jan, de jong
ste, is in 1931 op de boerderij in de bed
stee geboren.
Jan Swaan: "Twee
jaar heb ik op de
Van Reenen-school
aan de Maesdam-
merlaan les gehad.
Ik herinner mij nog
goed, dat de zand-
auto's van de duinen
naar het in aanbouw
zijnde vliegveld aan
de Groeneweg langs
school reden.
Na de inval op 10
mei 1940 bezette het
Duitse leger de
school en daarom
kregen wij op ver
schillende locaties les,
onder andere in het
IJsclubgebouw, het
Wapen van Bergen
Het verhaal van Jan Swaan,
opgetekend door Trees Staarink
Op een koude woensdagmiddag rijd ik
over de Baakmeerdijk naar de boerderij
van Jan Swaan. Veel leden van onze
vereniging zullen zich hem herinneren
van de excursies naar Zanegeest. Een
geopend hek met twee zwanen en de
naam 'Hoeve Saenegheest' wijst mij
vanzelfde weg. Wat een mooi uitzicht
over de weilanden. In de verte zie ik het
verkeer op de Kogendijk. Hartelijk word ik
door het echtpaar Swaan ontvangen.
De drie zonen van Willem Swaan, de grootvader
van Jan, in 1906 met de bokkewagen bij Hoeve
Saenegheest. Vlnr Jaap, Hendrik (Henk) de
vader van Jan, en Cor.
en achter pension Marijke. Aan de
Beemsterlaan heb ik vier jaar de MULO
doorlopen. Alle ramen van deze school
waren aanvankelijk kapot. Wij, de leerlin
gen, belden bij particulieren aan of ze nog
glas voor ons schoolgebouw hadden. Veel
Bergenaren moesten evacueren, maar wij
mochten, evenals de slagers en een aantal
andere middenstanders, in Bergen blijven.
In het begin van de oorlog zag ik voor
ons huis om vier uur 's morgens de laag
overvliegende bommenwerpers terugke
ren van het bombardement op het vlieg
veld. Dit was een indrukwekkend
gezicht! In 1943 was een bommenwerper
's nachts op het Zakedijkje neergestort.
Door het vuur was het op dat moment zo
licht, dat je de krant wel kon lezen.
Op de weilanden in Bergen waren
palen met mijnen geplaatst om luchtlan
dingen te voorkomen. De mijnen waren
gelukkig niet op scherp gezet. Aan het
einde van de oorlog hebben we alle palen
er uitgetrokken en voor brandhout
gebruikt.
Komend van school zag ik een keer
een enorme ravage op het land voor onze
boerderij. Een vliegtuig had zijn bommen
uitgegooid, vermoedelijk wegens motor
storing. Drie kraters zaten er in de grond,
die later door de gemeente weer werden
opgevuld.
Van 1949 tot 1951 heb ik de Rijks-
landbouwwinterschool gevolgd. Je mocht
toen nog op het bedrijf van je ouders stage
lopen, dat is later veranderd. Mijn vader
had tweeëntwintig koeien en een paar
varkens. Kijk eens in het aantekenboek
je... hier staan prachtige koeiennamen:
Zwarte schat, Kind van de voorste,
Berkhouwer, Kind
van Hollenberg,
Jonge Kaandorp. De
koeien werden vroe
ger naar familie en
kennissen vernoemd,
Nu gebeurt dat via
de bloedlijn: Bertha
I, II, III, enzovoort.
In 1953 heb ik
bij de luchtmacht
gediend en eind 1954
ben ik weer op de
boerderij teruggeko
men. In 1960 ben ik
met Elly Visser uit
Heerhugowaard
getrouwd; wij kre
gen vier kinderen,
drie zonen en één
dochter.
16
