Het interneringsdepot en het deserteurskamp te Bergen.
Bronnen
Regionaal Archief AlkmaarGemeente
politie Alkmaar, 1849 - 1982.
-, Stadsarchief Alkmaar 1816 - 1919.
-, Secretariearchief Bergen 1811 - 1921.
-, Stukken nog over te brengen naar
secretariearchief Bergen NH 1811 - 1921.
-, Familiearchief Van Reenen, 1851 - 1981
(nr. 443-451).
-, Alkmaarsche Courant, periode: 1914 -
1918.
Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis, Amsterdam, Der Kampf
Revolutiondr-Sozialistisch Wochenblatt
(per 20-7-1918 als ondertitel Organ der
Deutschen Kampfgruppen in Holland).
Dunk, H. W. von der, Nederland ten tijde
van de Eerste Wereldoorlog, in: AGN dl.
14. Haarlem 1979.
Hendrickx-Van der Avert, M., Vlucht en
opvang van de burgerbevolking en de
vluchtoorden; Vluchten voor den Grooten
Oorlog. Amsterdam 1988.
Heuvel-Strasser, E.A.van den, Vluchte
lingenzorg of vreemdelingenbeleid; De
Nederlandse overheid en de Belgische
vluchtelingen, 1914 - 1915, in: Tijdschrift
voor geschiedenis, 99ste jg 1, 1986, bladz.
184-204.
Jellema, Leysen en Mooy, Oude foto's van
Bergen, Schoorl 1972.
Oosterman, J.T., Geschiedenis der
Interneering; Over de Interneering van
vreemde militairen in Nederland gedu
rende de oorlogsjaren 1914 - 1919,
's Gravenhage, september 1921.
Schreven, M., Kameraden op klompen, in:
NRC 28-2-1998.
liederen sprak Klomp over de Ameri
kaanse klassenjustitie en mevrouw Tjaden
over de Russische revolutie. Hierop trok
de vergadering in demonstratie door de
binnenstad van Alkmaar. In zijn slot-
praatje op de Gewelfde Stenenbrug riep
Klomp de mensen op pal te staan voor de
revolutionaire eisen; de aanwezige solda
ten spoorde hij aan soldatenraden te vor
men.
De Bergense afdeling van de anarchis
tisch gezinde Internationale Anti-Milita
ristische Vereniging ('Geen man en geen
cent voor het leger') eiste op haar huis
houdelijke vergadering op donderdag 14
november 1918 de onmiddellijke invrij
heidstelling van alle dienstweigeraars uit
het deserteurskamp. Hoezeer de gemoe
deren verhit raakten moge blijken uit de
vergadering die daags daarop bijeen werd
geroepen. Dertig prominente Bergenaren
(onder wie burgemeester Van Reenen en
depotcommandant Ter Cock) besloten in
vergadering bijeen een burgerwacht te
vormen. Zij zouden zich reeds zondag in
het interneringsdepot aan de Breelaan
gaan bekwamen in het gebruik van de
wapenen!
De grote uittocht van vreemdelingen
Hoe dan ook: de revolutie in Duitsland
bracht voor Bergen de nodige lucht. De
uittocht van vreemdelingen was overigens
reeds half oktober 1918 op gang gekomen
op grond van veranderingen in het
Vreemdelingenreglement. Na registratie
kregen de vreemdelingen van gemeente
wege controlepassen uitgereikt. Op dat
moment vertoefden er 700 personen
(geïnterneerde Duitse militairen, deser
teurs 'en andere ongewenste elementen')
in de kampementen van Bergen. Op 30
oktober 1918 verlieten 68 deserteurs het
kamp. Het leeuwendeel reisde naar
Duitsland af. Op 13 november 1918 trok
een nieuwe groep van 95 personen wan
delend naar Alkmaar om per eerste gele
genheid te vertrekken.
Het vertrek van geïnterneerden uit het
interneringsdepot was met het sluiten van
de vrede op 11 november 1918 eveneens
een kwestie van dagen. Op 14 november
1918 ontving depotcommandant Ter
Cock een telegram met tekst 'Maakt alles
gereed voor vertrek der geïnterneerden'.
Enige uren later volgde een tweede tele
gram waarbij het vertrek werd vastgesteld
op 16 november 1918. Op die zaterdag
marcheerden 204 geïnterneerde Duitse
soldaten en matrozen en twee krijgsge
vangenen onder geleide van een Neder
landse officier, een wachtmeester en tien
soldaten voorafgegaan door een inge
huurd muziekkorps naar Alkmaar. Van
daar vertrokken zij per extra trein naar
Duitsland. 'De mannen waren zichtbaar
verheugd weer naar hun land terug te
kunnen keren. Allen hadden de keizerlij
ke kokarden van hun mutsen verwijderd
en verscheidenen hadden deze reeds door
een roode vervangen'.
Met het verdwijnen van de Duitse
deserteurs en geïnterneerde Duitse mili
tairen, de sluiting van het interneringsde
pot en de terugkeer van de laatste 40
Belgische vluchtelingen uit Bergen, bleef
het deserteurskamp nog even in bedrijf.
Op 2 januari 1919 vertrokken Woo
Chong, Sing Ah, Son Chan en nog acht
Chinezen uit het kamp en stonden de 57
aanwezige Russen klaar voor vertrek.
Tegelijkertijd kwamen er weer vreemde
lingen aan. Zo arriveerden er in de maand
januari 1919 opnieuw 63 Russen voorna
melijk uit Rotterdam.
In april 1919 sloot het deserteurs
kamp. Daarmee konden ook de locaties
van handeling, de Vinkenkrocht en de
Ziekenweid, zich weer instellen op hun
natuurlijke bestemming: dat van grasland
of bouwgrond.
14
