indruk te geven van de aantallen en natio
naliteiten: op het eind van december 1917
zaten er in het interneringsdepot en het
deserteurskamp tezamen 666 Duitsers, 12
Belgen, 11 Oostenrijkers, 8 Polen, 5
Russen, 2 Chinezen, 1 Amerikaan en 1
Armeniër. Sinds de oprichting van het
deserteurskamp waren daar in mei 1918
reeds 1800 personen ondergebracht
geweest. Een 1000-tal deserteurs was
onder allerlei invloeden naar Duitsland
teruggekeerd.
Vierhonderd Nederlandse soldaten
bewaakten het kamp. De leiding berustte
bij tien officieren. Majoor C.A. ter Cock
voerde zowel het commando over het
interneringsdepot als het commando over
het deserteurskamp.
Tewerkstelling
Zinvolle arbeid (arbeid überhaupt) was
een steeds terugkerend thema in de brie
ven en gesprekken tussen commandant
Ter Cock, burgemeester Van Reenen, de
Commissaris van de Koningin in Noord-
Holland, A. Roëll en de Generaal-Majoor
te 's-Gravenhage. Tot lieden was de
tewerkstelling beperkt gebleven tot
onderhoudswerkzaamheden aan de
barakken, een kortlopend duinbcplan-
tingsproject en incidentele arbeid op boe
renbedrijven. Van Reenen betreurde dan
ook zeer 'dat ongeveer 600 mannen in de
kracht van hun leven zonder enig nuttig
werk te verrichten in het depot verblij
ven'. Enkele maanden eerder had hij
voorgesteld bepaalde percelen in de
gemeente te laten bebouwen met aardap
pelen. Maar Ter Cock reageerde weinig
enthousiast. Het terrein was te ver afgele
gen en er kleefden meer bezwaren aan.
Op de Ziekenweid werden in het voorjaar van
1918 barakken voor bijna 700 deserteurs ge
bouwd. De werklieden op de foto zijn voorname
lijk Belgische militairen die in Nederland waren
ingekwartierd. Tussen hen twee Nederlandse
sergeants (fotoarchief Piet Mooij, Bergen NH).
Ten behoeve van de naar schatting
3000 Russen (veel ontsnapte Russische
krijgsgevangenen, soldaten en gevluchte
burgers) richtte de Communistische Partij
van Holland in oktober 1918 Het Sovjet-
Comité voor Russen in Nederland op.
Het Comité was voor menige Rus in het
Bergense deserteurskamp geen onbeken
de. Nog op 30 mei 1918 waren de tien
gearresteerde oprichters van Sovjet in
Nederland onder leiding van de bolsje
wiek Lazarevitsj in Bergen aangekomen.
Liebknecht, Luxemburg, Klomp en
Zomerdijk
De revoluties in Rusland, het effect van
de verloren oorlog en de ontstane revolu
tionaire beweging in Duitsland lieten de
linkse beweging in Nederland bepaald
niet onberoerd. Plaatselijke revolutionair
comités belegden vergaderingen. Tot de
revolutionaire kopstukken in deze con
treien behoorden de Alkmaarder Rens
Zomerdijk en de bekende, toen 36-jarige,
Bergenaar Dirk Arie Klomp (anarchist,
activist, stenograaf, promotor van Bergen,
nestor van journalistiek Alkmaar, kunst
kenner). Zij organiseerden op 12 novem
ber 1918 een bijeenkomst in de Alkmaar-
se Harmonie waar 400 personen op af
kwamen. Na het zingen van enige strijd-
Agitatie en propaganda
Ter ondersteuning van de Duitse deser
teurs in Nederland initieerden de
Nederlandse communisten de uitgifte van
het blad 'Der Kampf, Revolutionar-
Sozialistisch Wochenblatt'. Het stond
onder redactie van Carl Minster (later Jan
Ceton). Op 2 juni 1917 riep 'Der Kampf'
op om de openbare vergadering op zon
dagavond 2 juni 1917 'int Lokal des
Vorwarts', Oude Gracht te Alkmaar bij
te wonen. Carl Minster verzorgde er een
voordracht: 'Wofür kampfte Liebknecht'.
Het blad organiseerde meer van dit soort
bijeenkomsten. Op zondag 29 september
1918 was Wilhelm Pieck uit Berlijn, teke
naar en revolutionaire broer van Anton
Pieck, spreker op een bijeenkomst voor
de lezers van 'Der Kampf' en alle
Duitssprekenden. Deze meeting met het
thema Tm fünften Kriegsjahr' vond plaats
in de tuinzaal van de toenmalige schouw
burg De Harmonie te Alkmaar.
Na deze afwijzing verzuchtte Van Reenen
zelf helaas geen geschikt bouwland te be
zitten: 'Ik zelf bezit niets anders dan duin
en bosch'. Hij suggereerde nog het uitdie
pen van de Bergervaart en het afronden
van de Bergerweg. Ter Cock stelde voor
de deserteurs te laten werken aan verbete
ring van de weg Castricum-Egmond-
Bergen. Het bleef merendeels bij voor
stellen. Het enige echt geslaagde 'deser-
teurs'-project was de aanleg van een 9 km
lange weg dwars door de duinen van
Staatsbosbeheer naar Schoorl aan Zee.
13
