Gorter aan Zee
0
Literatuur
1. Anton van Duinkerken, Gorter, Mars
man, Ter Braak, Utrecht/Antwerpen,
1967, blz. 46.
2. Herman Gorter, Verzamelde Lyriek tot
1905, Amsterdam 1966 (1978/2), blz. 473.
3. Jenne Clinge Doorenbos, Wisselend
Getij, dichterlijke en politieke activiteiten
in Herman Gorters leven, Amsterdam
1964, blz. 21.
4. Herman Gorter, Verzamelde Werken,
8 delen, Bussum/Amsterdam 1948-1952,
deel 6, blz. 89.
5. H. de Liagre Böhl, Herman Gorter,
Zijn politieke activiteiten van 1909 tot
1920 in de opkomende communistische
beweging in Nederland, Nijmegen 1973,
jaaroverzicht.
6. Zie 4, deel 5, blz. 94.
7. A. Roland Holst, Briefwisseling met
R.N. Roland Holst en H. Roland Holst-
van der Schalk, inleiding en aantekenin
gen door E. Menkveld en M.H. Schenke-
veld, Amsterdam 1990, (br. 171-A).
8. Herman de Liagre Böhl, Met al mijn
bloed heb ik voor u geleefd. Herman
Gorter 1864-1927 (biografie), 1996, blz.
483.
9. Idem, blz. 453.
10. Victor E. van Vriesland, in: tijdschrift
Kontrast nr. 5, Amsterdam 1964, blz. 20.
11. Henriëtte Roland Elolst, Herman
Gorter, Amsterdam 1933 (1972/2) blz. 59.
12. Herman Gorter Documentatie,
samengesteld door Enno Endt, tweede
zeer vermeerderde druk, Amsterdam
1986, blz. 150.
13. A. Roland Holst, In den verleden tijd,
Amsterdam 1975, blz. 17.
14. Zie 7, br. 193-A, 1926.
15. Endt en anderen.
16. Zie 7, br. 124-A, 31 mei 1922.
17. Zie 2, blz. 410.
Bronnen
Bergensche Bad-, Duin- en Boschbode,
jaargangen 1911-1927.
Gemeente-archief Bergen NH.
Informanten
Mr. C.A. Crena de Iongh, Bergen.
Drs. E. Endt, Edam.
A. de Hoop Scheffer-Gransberg (overle
den), Bergen.
LI. Homstra-V'erwer, Bergen.
H. Roos, Bergen.
J.P.A. Rosier, Heiloo.
Mr. F. Zeiler, Bergen.
is tekenend. Gorter beschikte over de
geestdrift, gekoppeld aan de stelligheid
van de geboren onderwijzer. En dat niet
alleen in de tram. Vooral ook daar waar
hij optrad voor volle zalen werd gespro
ken over 'zijn stralende zekerheid' (15).
Tennissen
Op de tennisbaan in het Parnassiapark
vindt het schouwspel plaats van Gorter
als tegenspeler van A. Roland Holst, in de
woorden van Holst een strijd van 'mens
heid' tegen 'mens' - utopist of communist
tegenover realist of individualist, om het
meer uitgebreid te zeggen.
'Gisteren heb ik in precies 2 uur tijd
niet minder dan 5 singles tegen Gorter
gewonnen. Hij had in enkele jaren niet
gespeeld en moest er dus nog inkomen.
Maar hij heeft een prachtige ausdauer
voor zijn 58 jaren, want wij pauseerden
geen seconde. Ik zie hem nogal eens en
wij schieten goed op, en plagen elkaar: ik
hém met 'de menschheid', hij mij met 'de
mensch" (16).
Ook mevrouw A.(Annie) Crena de
Iongh-Gransberg (mevrouw A. de Hoop
Scheffer, 1894-1995) heeft de ervaring van
een tennispartij tegen hem. De ervaring
van iets bijzonders, dat zeker. Het genoe
gen zal niet onverdeeld zijn geweest.
Gorter was gebrand op winnen, altijd:
zoals de dichter dat was in de poëzie en
de politicus in de politiek.
Besluit
Gorter overleed op 15 september 1927 te
Brussel, op terugreis uit Zwitserland waar
hij meestal zijn vakanties doorbracht. De
sportieve Gorter, in zijn jeugd een
befaamd cricketspeler, was een verwoed
tennisser, enthousiast op de schaats en
liefhebber van zeilen, maar het hoogge
bergte trok hem altijd weer uit Nederland
weg. In Wallis of het Berner Oberland
ondernam hij voettochten, vaak in gezel
schap van Jenne.
De tennisbaan in Bergen aan Zee ligt
er nog. Het huis in de Verbrande Pan
betekent een gezochte plek of stek voor
literatuurliefhebbers en anderen.
Aan de Elzenlaan staat de zomerwo
ning die dr. A.(Anton) Pannckoek (1873-
1960), in 1925 benoemd tot hoogleraar in
de sterrenkunde, liet bouwen onder de
naam 'Wernau' (1920). Hij kwam vaker
Herman Gorter circa 797 7 in actie op de
tennisbaan in het Parnassiapark
(foto: Collectie Letterkundig Museum,
Den Haag).
met zijn gezin op vakantie naar Bergen
aan Zee, al in vroege jaren. De vriend
schap met Gorter voert terug naar nog
eerdere jaren: die van beider lidmaatschap
van de SDAP - Pannekoek als theoreticus
van het links-orthodoxisme, Gorter als de
bevlogen ziener ervan.
'O te leven in dezen schoonsten tijd,
Nu men zich ieder oogenblik kan geven
Aan de menschheid, en ieder uur van 't
leven
Zich zelf hebben en zich zelf raken
kwijt' (17).
Op de C.F. Zeilerboulcvard ten slotte zou
het plaveisel kunnen worden opgebroken
om naspeuringen te verrichten naar de
gevelsteen van het landhuisje aan de Pier
Panderstraat 7, daar waar ooit de zestig
jaar jonge Herman zijn fiets tegen het hek
wierp om de bewoonster mee te tronen
naar het gravel. Op die steen zou de naam
van het huis te lezen staan, kortweg:
'Mei'.
ÉHÊ
46
