Piet Brouwer met
dochtertje Trijntje in
1902 vóór het pand
van kruidenier Ouwel
Prins (dat in 1926 zou
afbranden). Links de
deur van Brouwers
winkel in huishoude
lijke artikelen, tevens
toegang tot het tele
gramkantoortje (foto
archief Piet Mooij,
Bergen NH).
M.P. van de Graaf Hoe de telegraaf en de telefoon
naar Bergen kwamen
De telegraaf werd in ons land
geïntroduceerd door de Hollandsche
IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM),
die eind juni 1845 Amsterdam en Den
Haag door middel van een telegraaflijn
verbond: een lijn voor dienstberichten.
In 1847 mocht de HIJSM haar 'luchtlijnen'
exploiteren voor openbare telegrafen,
maar in 1852 besloot de overheid tot
staatsexploitatie van openbare
telegraafverbindingen. Het duurde tot
1892 voordat Bergen een eigen telegraaf
kantoor had. Dit werd echter zeer verwar
rend 'rijkstelefoonkantoor' genoemd.
De achtergrond hiervan was dat de in
1876 uitgevonden telefoon in ons land als
'klanktelegraaf' werd geïntroduceerd. Men
zag haar als een nieuw type telegraaftoe
stel: de telefoon werd gebruikt voor het
overspreken van telegrammen naar tele
graafkantoren. In 1905 werd het Bergens
kantoor omgedoopt in 'hulptelegraafkan
toor', in 1908 in 'hulptelefoonkantoor' en
in 1910, toen het nieuwe gebouw aan de
Oude Prinsweg in gebruik werd genomen,
was voluit sprake van een post-, telegraaf-
en telefoonkantoor, een ptt-kantoor.
Jacob van Reenen is in 1885 nauwelijks
burgemeester van Bergen of het college
van B. en W. correspondeert met 'den
Heer Lijn Inspecteur der Rijkstelegraaf'
te Hoorn, die om vergunning vraagt 'tot
den aanleg van een telegraaflijn door de
gemeente Bergen langs den Heerenweg,
de Voertweg en verder langs den straat
weg naar V/immenum. De telegraaflijn
zoude door het Rijk worden aangelegd
vanaf het Fort Kijkduin te Helder over
Callandsoog, Petten, Schoorl en Bergen
om vervolgens aan den telegraaflijn
Alkmaar-Egmond aan te sluiten. De lijn
zoude moeten dienen voor eene in te stel
len kustwacht'.
Op 1 september keurt de gemeente
raad het plaatsen van telegraafpalen langs
de bermen van de gemeenteweg goed en
op 4 september wordt naar Hoorn
geschreven: Ook het polderbestuur, dat
met het onderhoud der weg belast is, heeft
daartegen geene bezwaren in te brengen
en door de besturen wordt de aanleg dier
lijn, langs den Duinweg en Voertweg zon
der schadevergoeding toegestaan'.
De brief vervolgt: 'Mevrouw van
Reenen, eigenaresse der boomen die langs
de bermen van den weg staan, waar de
telegraaflijn langs loopt, heeft ons ver
klaard eene schadevergoeding te verlan
gen van Een honderd Gulden voor het
afsnoeien der takken die de telegraaflijn
belemmeren'.
Kennelijk in antwoord op een desbe
treffende vraag uit Hoorn delen B. en W.
in dezelfde brief mede: 'De gemeenteraad
heeft besloten aan den minister geene
aanvrage te doen ter verkrijging eener
telephoondienst. Aangenaam zoude het
ons zijn van UEd. te mogen vernemen of
ook evengoed later en na oprichting der
lijn een telephoondienst kan worden ver
kregen en of het gemeentebestuur voor
het rondbezorgen der telegrammen een
tarief kan vaststellen, ten einde de kosten
op een bode vallende uit te kunnen win
nen'.
Daarop antwoordt Hoorn dat de tele
graaflijn naar de kustwacht geen beletsel
zal vormen voor de vestiging van een tele
foonkantoor in Bergen. En dat wat het
tarief betreft de gemeente de verplichting
zal hebben de bestelling van de telegram
men binnen de bebouwde kom op eigen
kosten te laten uitvoeren.
De gemeente oordeelt het niet de
geschikte tijd, maar vijf jaar later, in 1890,
wijst de directeur van het rijkstelegraaf
kantoor in Egmond burgemeester Van
Reenen 'op het wenselijke dat in eene zoo
bloeiende plaats als Bergen een rijkstele-
phoonkantoor worde opgericht'. Een van
de voorwaarden is daarbij dat de gemeen
te een 'gemeubelde lokaliteit tot uitoefe
ning van den dienst' levert en onder
houdt. Verder moet de gemeente de kan
toorhouder en zijn plaatsvervanger aan
wijzen en hun bezoldiging betalen, even
als het bestelloon. Wel mag een bestelgeld
van hoogstens tien cent per telegram wor
den geheven. Als voordeel voor Bergen
noemt de directeur dat de telegraaflijn al
door het gebied van de gemeente loopt.
Voor telegrammen: P.J. Brouwer
Uiteindelijk komt dan begin 1892 de tele
graaf in Bergen onder de naam 'rijkstele-
phoonkantoor'. De geschikte lokaliteit
wordt geleverd door Pieter Johannes
Brouwer. Hij is 22 jaar en de zoon van de
timmerman Dirk Brouwer, die in het
pand op de hoek van de Raadhuisstraat en
de Kerkstraat woont: het huis met de
10
