firn ;:lti
Stant, bleef zes jaar les geven. Het salaris
was al 132.-.- per jaar. In 1802 werd
Stant in Jisp benoemd, waardoor zijn post
vacant kwam. Het dorpsbestuur vroeg
aan de schoolopziener van het Departe
ment van Texel, de heer J. Clarisse te
Enkhuizen 'hoedanig zijne gedagten
waren omtrent de minst kostbaare en
spoedige beroeping van eenen anderen
schoolmeester in deszelfsplaats'. Er volg
de een briefwisseling met de schoolopzie
ner, waaruit blijkt dat het Bergense
bestuur niet precies wist hoe het moest
handelen bij het benoemen van een nieu
we schoolmeester.
Nadat de namen van sollicitanten en
hun getuigschriften waren binnengeko
men, besloot men deze aan de schoolop
ziener door te sturen, maar er heerste
onzekerheid over het wel of niet door
kunnen gaan met het kiezen en benoemen
van een schoolmeester. Toch besloot de
municipahteit van Bergen over te gaan tot
de benoeming van een nieuwe school
meester, en de departementale schoolop
ziener op de hoogte te houden van de
genomen beslissingen. Vervolgens kreeg
men echter te horen dat Clarisse eerst alle
bewijzen van goed gedrag van de uitgeno
digde sollicitanten wilde zien voordat er
een benoeming gedaan kon worden. Uit
eindelijk ontving de Bergense municipah
teit een brief van de schoolopziener waar
in hij toestemming verleende tot de keuze
van een schoolmeester uit de drie genomi
neerden, mits de nieuw te benoemen
schoolmeester een examen zou afleggen.
Het dorpsbestuur besloot om het toela-
tingstentamen voor de sollicitant te laten
samenstellen en beoordelen door een
commissie die bestond uit kerkmeesters
van de Hervormde Kerk en 'schoolarchen,
welke thans nog aanwezig (zijn)'. De zo
samengestelde commissie verkoos una
niem D. Nierop als nieuwe meester voor
de Hoofdschool. Er werd besloten om
Clarisse hiervan op de hoogte te brengen.
De hele procedure tot de benoeming van
een nieuwe schoolmeester in Bergen heeft
meer dan drie maanden tijd gekost!
Dat de nieuwe structuur van departe
mentale schoolopzieners een verwarrend
en vaak vertragend element voor het
bestuur van Bergen vormde, blijkt ook uit
de briefwisseling over het ontslaan van de
schoolmeester van de school op Het
Woud, Bakker in mei 1803, die volgens
het bestuur 'geene bekwaamheeden of
directie genoeg heeft om zijn post als
zoodanig aan waar te nemen'. Eind juli
had Clarisse nog geen antwoord gegeven
op de klachten van de municipahteit van
Bergen over haar schoolmeester. Daarom
bleef Bakker zijn post vervullen. Het
bestuur moest wachten tot Clarisse eind
augustus een missive opstuurde met de
lang verwachte toestemming om met het
ontslag door te gaan.
Tot slot
Ondanks alle problemen is er in de jaren
na 1795 toch veel ten goede veranderd in
het onderwijs te Bergen. Er werden nieu
we leesboekjes ingevoerd die veel meer
kindgericht waren. Ongeschikte onder
wijzers verdwenen van het toneel. Voor
de leerlingen zelf zal misschien het feit
dat hun meester hen niet meer bij het
minste of geringste een draai om de oren
mocht verkopen het belangrijkste zijn
geweest! De ontwikkelingen in de scho
len tijdens de jaren 1778-1808 tonen aan
dat de didactische vernieuwingen, gepro
pageerd door de Bataafse Republiek, ook
in Bergen een rol hebben gespeeld. De
botsing tussen de schoolmeester Van
Lienen en het dorpsbestuur, de moeizame
relatie van de municipahteit met de
schoolopziener en de nieuwe reglementen
voor de scholen van Bergen zijn allemaal
een weerspiegeling van de grote verande
ringen die in heel Nederland hebben
plaats gevonden. B
t ril5 WÈSË Éi
4.
Bronnen
Rijksarchief in Noord-Holland, Haarlem:
Archieven van het Rijksschooltoezicht in
Noord-Holland 1801-1857, inv.nrs. 4, 10
t/m 12, 39, 86 t/m 93.
Regionaal Archief Alkmaar: Oud Archief
van de gemeente Bergen NH, inv.nrs. 10,
55, 314, 316.
Literatuur
E.P.de Booy, Naar school. Schoolgaande
kinderen in de noordelijke Nederlanden
in de 17e en 18e eeuw. In: Tijdschrift voor
geschiedenis, nr. 94, 1981.
N.L. Dodde, Het rijksschooltoezicht in de
Bataafse Republiek, Groningen 1968.
M.van Reenen-Völter, De heerlijkheid
Bergen in woord en beeld, Alkmaar 1948.
S. Schama, Patriots and liberators,
Revolution in the Netherlands 1780-1813,
London 1992.
Twee houten schooltassen. De linker met de ini
tialen J.d.J. (Jansje de Jong), West-Friesland,
T880. De rechter met een scheepje (Collectie
Gemeentemuseum Het Sterkenhuis. Foto: Trees
Staarink-Bruinsma).
y.r i JB», - -
:g|
33
