Niet langer als kleine beesten
Centraal gezag
In 1798 stelde de regering in Den Haag
een ministerie of agentschap voor
'Nationale Opvoeding' in. De tweede
minister, J.H. van der Palm, kwam in
1801 met de eerste Nationale Schoolwet.
Deze wet bepaalde onder meer de instel
ling van een onderwijsinspectie. Neder
land werd in departementen verdeeld met
aan het hoofd van ieder departement een
schoolopziener. De schoolopziener moest
de openbare lagere scholen in zijn district
twee keer per jaar bezoeken en een be
knopt verslag uitbrengen over de leraar,
de leerlingen en het schoolgebouw. Dit
rapport werd vervolgens aan de plaatselij
ke schoolbesturen gegeven, zodat ze actie
konden ondernemen als zaken onvol
doende werden bevonden. Er werden ook
plaatselijke 'Schoolcommissies' opgericht,
welke de departementale schoolopzieners
vóór de laatste week van februari, mei,
augustus en november moesten informe
ren over het gedrag en het onderwijs van
de schoolmeester en controleren of het in
overstemming was met 'Het Reglement
van Orden voor de Scholen in de Bataaf-
sche republiek'. Verder waren ze ver
plicht aanwezig te zijn bij schoolexamens.
Oude en nieuwe generatie
Aan de onafhankelijkheid van de plaatse
lijke besturen op het terrein van het
onderwijs kwam in 1802 een eind en zo
ook aan de absolute macht van de school-
archcn. Toen in Bergen de schoolarchen
gevraagd werd om op 29 juni 1802 bij de
benoeming van een nieuwe schoolmeester
te assisteren, zagen ze zich verplicht om
de toestemming van een inmiddels door
de regering benoemd schooltoezichthou-
der te vragen voordat ze de gekozen
leraar mochten benoemen.
De rapporten van de schoolopziener
van het Departement van Texel over de
schoolmeesters van de twee scholen van
Bergen tonen aan dat de schoolmeesters
De Schoolmeester.
Achter hem de 'plak'
en voor de lessenaar
een houten schooltas.
Bladzijde uit Spiegel
van het Menselijk
Bedrijf door Jan en
Kasper Luiken.
IBibliotheek van het
Regionaal Archief
Alkmaar, 42BI7).
Patriottische propaganda tot in het ABC.
Prentje bij de B van Burger in Het Vaderlandsch
AB Boek door J.H. Swildens, 1781. Het toont
een compagnie burgersoldaten die langs het
Amsterdamse stadhuis marcheert. De bijbeho
rende tekst luidt: 'Burger gy beschermt de Stad.
Stel hierin uw eer. Dit moet ieder Burger doen,
ook de Grootste Heer'.
