JJ. JLf Ji—i JL, MA A «-fl
Oranjeliedjes in de herberg
Na dit droge overzicht van dc politieke
hobbels op de weg van de Bataafse revo
lutie naar de Bataafse grondwet, is het tijd
voor een sfeerstukje op dorpsniveau. Het
toneel is een herberg, de bron een nota
riële acte van 15 augustus 1796.
'Compareerden voor mij Willem
Lodewijk Ivangh te Bergen in
Kennemerland resideerende notaris, ter
praesentie van de nagenoemde getuigen:
Arie Cornehsz Oldenburg, castelein in de
Herberg alhier, alwaar de geweezene
Prins pleeg uit te hangen, alsmeede Jan
Hoeben, castelein in de Herberg de
Rustende Jager en eindelijk Jan Klaver,
zeederd een geruimen tijd alhier als tim-
mermansknegt werkende Dewelke
verklaarden, ieder afzonderlijk, ten ver
zoeke van Joost Ivangh als Bailliuw en
dus amptshalven gedaan
Als eerste geeft Arie Oldenburg dc fei
ten weer.
- Op 8 augustus waren in de middag vier
soldaten van de militie uit Alkmaar in de
benedenkamer een glas bier komen drin
ken en daarna een glas jenever. Zc hadden
zich 'allezints geschikt' gedragen.
- Rond zes uur kwamen vier mannen zijn
herberg binnen om - in de bovenkamer -
een pijp tabak en een glaasje wijn te con
sumeren. Het waren de burgers Nassau
Woudenberg (Heer van Bergen), twee
inwoners van Broek op Langedijk en
Zuid-Scharwoude, namelijk Willem
Blokker en Jacob van Twuijver, alsmede
Klaas Nierop, bode van de stad Alkmaar.
- Na enige tijd gingen Klaas Nierop '(die
niet wijnig bezoedeld van den drank
scheen)' en Jacob van Twuijver naar bene
den om wat te kolven, maar gingen bij de
soldaten zitten. Waarop Nassau
Woudenberg tegen kastelein Oldenburg
zei: 'Wat doen ze bij de soldaaten, laat ze
aanstonds hier (boven) koomen'Pas na
een tweede aanmaning gaven Klaas en
Jacob daar gevolg aan. Oldenburg kwam
hen op de gang tegen in gezelschap van de
soldaten en vroeg: 'Wat moet dat volk hier
doen of wat zullen die luijden booven
doen'. Maar Willem Blokker riep: 'Laat ze
maar koomen, 't zijn al te maal menschen'.
- Eenmaal boven verkondigde Klaas
Nierop: 'Daar is er een onder (wijzend op
een soldaat) die zeer mooij kan zingen'.
Waarop terstond het zangkoor soldaten
zich liet horen met zowel patriottische als
oranjeliedjes, waarvan Oldenburg de
eigenlijke inhoud niet had begrepen, maar
die kennelijk tot genoegen van het gezel
schap werden uitgevoerd.
- Toen dit een half uur had geduurd en
VAN HET
UITVO EREN D BEWIND
DER
BATAAFSCHE REPUBLIEK;
TOT OPROEPING DER STEMGERECHTIGDE BURGERS
IN HUNNE RESPECTIVE GRONDVERGADERINGEN,
TEGEN DINGSDAG DEN 18. DECEMBER, TER.
VERKIEZING DER DEDEN EN PLAATSVER
VANGERS VOOR DE ONDERSCIIEIDE
DEPARTEMENTALE BESTUREN.
Den 29. November 1798.
Ia den HAAG, ter 's Lands Druktey. 1738.
'de soldaaten inmiddels met een en ander
bierglas wijn waeren gesalarieerd dooi
den burger Nassau Woudenberg' werden
zc gezegd te vertrekken.
Jan Hoeben, kastelein van De Rus
tende Jager, verklaart vervolgens dat twee
burgers van Alkmaar, namelijk apotheker
Smit en houtkoper Sevenhuisen zijn her
berg De Rustende Jager hadden bezocht
en buiten gekomen 'hoorde zingen in de
teegenover staande herberg weleer de
oude Prins genaamt'. Nieuwsgierig nader
bij gekomen hoorden ze 'dat zulks in
orange liedjes bestond en zagen, dat zulks
door eenige soldaaten guarnisoen houden
de te Alkmaar wierd geëxecuteerd en
wel in 't gezelschap van den burger
Nassau Woudenberg en Klaas Nierop
waarinne, zoo het uiterlijk gebleek, het
aanwezende gezelschap geen klein genoe
gen scheenen te neemen'.
De derde getuige Jan Klaver sloot zich
hierbij aan en verklaarde dat hij hoorde
'zingen in de smaak van orange'. De drie
deposanten wilden desnoods het verklaar
de 'met solemneele Eede nader bevesti
gen'. Getuigen hierbij waren Dirk en Jan
Peperkamp.
Of die verklaringen ergens toe geleid
hebben is niet bekend en ook niet waar
schijnlijk. Wel zullen personen er zich
door bedreigd hebben gevoeld. En ook
komt er uit naar voren dat Joost Ivangh
een functionaris was om rekening mee te
houden, onder welk bewind ook.
Bronnen
Regionaal Archief Alkmaar: Oud Archief
van de gemeente Bergen NH, inv. nrs. 9,
10, 23, 24, 26, 27, 33, 99, 209.
Notarieel Archief van de gemeente
Bergen NH, inv. nr. 221 (aantekeningen
H.J. Min, Bergen).
Literatuur
D. Aten, De Patriottentijd en Bataafs-
Franse tijd op dorpsniveau: De Rijp in de
jaren 1780-1813, Grote scriptie, mei 1987.
P.J. Blok, Geschiedenis van het Neder-
landsche volk, deel IV, Leiden 1926.
A.M. Elias en P.C.M. Schölvinck,
Volksrepresentanten en wetgevers, De
Politieke elite in de Bataafs-Franse tijd
1796-1810, Amsterdam 1991.
S. Schama, Patriotten en bevrijders,
Revolutie in de Noordelijke Nederlanden
1780-1831, Amsterdam 1989.
