De duinen van Bergen omstreeks 1900
Tulpenkwekerij aan de voet van het Russenduin,
1912. Jacob van Reenen (met snor) en zijn
vrouw (met parasol) te midden van de tulpen
bedden (foto: kopie collectie A.L. van Reenen).
watertoren met een inhoud van 80 m3 was
deze klacht verholpen. In 1886 werd er
44.910 m' water opgepompt, in 1905 was
dat reeds meer dan een half miljoen m'.
Slings vermeldt dat omstreeks 1921 voor
het eerst de één miljoen m3 werd over
schreden (7). Dertig jaar later werd de
maximale onttrekking van bijna zeven
miljoen m3 bereikt. Om deze winning te
kunnen realiseren werden overal in het
duingebied ten noorden van de Zeeweg in
de periode 1929-1964 werken uitgevoerd.
Later werd de winning verminderd tot
circa twee miljoen m' omstreeks 1969 en
daarna tot één miljoen m3 per jaar thans.
Slings vervolgt dat vroeger een derde deel
van de duinen nat was, in vrijwel alle val
leien kwam het grondwater 's winters aan
of boven het maaiveld. Hij somt daarbij
een aantal planten op die thans niet meer
voorkomen. Het grondwater stond aan
het begin van deze eeuw dan ook enige
meters hoger dan nu. Het is overigens
niet alleen de mens geweest die water
heeft geconsumeerd, ook de sterk toege
nomen beplanting heeft een niet onbedui
dende rol gespeeld. Verder is het broeden
van grielen tot het midden van deze eeuw
het bewijs dat er ook droge plaatsen in
het duin voorkwamen. In 1923, dus voor
de grote verdroging, werd het aantal op
vier a vijf paren geschat (8).
Bebossing
De naaldhoutbebossingen van de duinen
in en nabij Bergen dateren allemaal of
bijna allemaal uit deze eeuw. Volgens
Steyn hebben er in de negentiende eeuw
vrijwel geen duinbebossingen plaats
gevonden De topografische kaart van
omstreeks 1900 geeft voor de duinen in
Bergen geen naaldhout aan. De op de
kaart aangegeven beplantingen met loof
hout waren waarschijnlijk reeds voor
1800 ontstaan. Albers heeft er op gewe
zen dat vroeger begrazing van de bossen
door vee normaal was (l0). Niet bekend is
of dat in de duinen ook het geval is
geweest en zo ja in welke mate. Het is
opvallend dat noch Van Eeden in zijn
bekende Onkruid noch Craandijk in
zijn Wandelingen (l2) expliciet op de bos
sen in de duinen van Bergen hebben
gewezen. Wel heeft Van Eeden dat
gedaan in een artikel uit 1875 waarin hij
de bebossing in de duinen vergelijkt met
de wildernis in Schoorl (l3). De bebossing
van de duinen bij Bergen bestond uit ber
ken (geplant of uitgezaaid) en uit eiken
hakhout. Roos vermeldt dat het eiken
hakhout in ruime mate voorkwam, omdat
de schors waarde had doordat het looi
zuur bevat dat in de leerlooierij gebruikt
werd (l4). Dergelijk gebruik van eikenhak
hout kwam volgens Schaper waarschijn
lijk nog in de eerste helft van deze eeuw
voor (l5).
Toerisme
Sedert de eeuwwisseling heeft het toeris
me in Bergen een belangrijke rol gespeeld.
Deze snelle ontwikkeling, zeker in verge
lijking met buurgemeenten, kan worden
toegeschreven aan de fraaie bebossing van
de binnenduinrand, hooggeprezen door
Van Eeden (l3), het ontstaan van de bad
plaats Bergen aan Zee en aan de vrije toe
gankelijkheid van het duingebied. Rus
Vindplaatsen van
enkele vochtminnen-
de planten in de dui
nen bij Bergen aan
Zee in 1926 en 1977.
a
Gagel Moeraswespenorchis
situatieschets
Parnassia
Knopbies
36
