duinen'. In de geraadpleegde jaarverslagen
van de provincie (periode 1895 - 1905)
worden de duinen van dc familie Van
Reenen dan ook niet kritisch vermeld.
Bekend is, dat de familie Min bij het
duinonderhoud vele werkzaamheden
heeft verricht. In het bock over deze
familie wordt bij Jacobus Min (1873 -
1955 vermeld, dat hij volgens een opme
ting van april 1901, 199,71 heeft ontvan
gen voor het met helm beplanten van '3
bunder en 99 roe en 42 el' (5). In dezelfde
uitgave wordt vermeld dat Klaas Min
(1898-1982) in zijn jeugd voor het aan
planten van duinen (waaronder het
Russenduin) acht cent per uur ontving!
In dc jaarverslagen van de provincie
valt op hoeveel belang er een eeuw gele
den werd gehecht aan de kustverdediging.
Voor elk jaar werd vermeld hoe dc duin
voet zich had ontwikkeld. Uit die jaarver
slagen kan worden afgeleid dat er geen
noemenswaardige veranderingen hadden
plaats gevonden in het strand van Bergen.
In zijn rapport van 12 april 1921 schrijft
de directie van de Rijkswaterstaat in deze
provincie echter dat ten noorden van
Bergen de duinvoet sedert 1893 met ge
middeld ruim 1 meter per jaar landin
waarts verplaatst (2).
Zoals reeds eerder vermeld, zijn thans
bij de beoordeling van activiteiten in het
duingebied voor de provincie de natuur-
bouw en het natuurbeheer de uitgangs
punten waaraan wordt getoetst.
Jacht
Over de jacht, die in het verleden zo'n
grote rol heeft gespeeld, kan wat de om
vang omstreeks de eeuwwisseling betreft
bitter weinig worden medegedeeld.
Vermeld kan slechts worden dat in 1900
de volgende personen aangifte hebben
gedaan voor het verkrijgen een jachtakte:
Samuel Snoeck, Joachim en Hendricus
van Reenen, Maarten Baltus, Jan
Oldenburg, Jan van de Berg, Klaas de
Goede en P. de Waard. Namen die zelfs
nieuwkomers in het huidige Bergen voor
een deel zullen herkennen.
Landbouw
In de vorige eeuw zijn verschillende
malen pogingen ondernomen om land
bouw te bedrijven in natte duinvlakten
van het Noorderkwartier. Vroeg of laat
zijn deze pogingen ook weer gestaakt.
Dergelijke grootschalige projecten hebben
in de duinen van Bergen niet plaatsgevon
den. Aan de hand van topografische kaar
ten kunnen echter kleine ontginningen
v/orden gereconstrueerd. In het midden
van de vorige eeuw was er reeds een ont
gonnen terrein ongeveer op de plaats
waar nu het parkeerterrein nabij de
Franschman is. De kaart van omstreeks
de eeuwwisseling geeft een weiland aan
nabij de Verbrande Pan. Stukjes weiland
staan ook aangegeven in het Zuider
Achterveld en de Bokkenweide. Deze
stukjes weiland waren veel kleiner dan het
weiland in de Verbrande Pan, dat circa
vijf hectaren groot is geweest. De ontgin
ning ten zuiden van de Woudweg nabij
het pad naar de duinen van Six (het landje
van Belt) ontbreekt op dc kaart van om
streeks de eeuwwisseling. Oudere
Bergenaren herinneren zich nog dat op
die ontginning aardappelen werden ver
bouwd in het midden van deze eeuw. Het
eerder genoemde rapport van 1889 ver
meldt wel dat hier en daar aardappelvel
den voorkwamen. Samenvattend kan
worden gesteld dat, voorzover valt te
reconstrueren, landbouw nauwelijks een
rol heeft gespeeld in de duinen van
Bergen. Tenslotte moet nog worden ver
meld dat er aanvankelijk een stukje
bouwland bij Bergen aan Zee is geweest
na dc stichting van deze kern.
Verdroging
Omstreeks 1900 waren er talrijke vochti
ge plaatsen in de Bergense duinen. In de
wandelkaart, gevoegd bij de gids van P.
Rus, wordt op drie plaatsen ten noorden
van de weg naar Bergen aan Zee, 'vochti
ge duinpan' vermeld Ook ten zuiden
van deze weg moeten talrijke natte plaat
sen in het duin zijn geweest. Hierdoor
was de botanische rijkdom van de Ber
gense duinen bijzonder groot. Bijleveld
schrijft in 1978 dat hij zich in de jaren
voor 1940 in het paradijs waande als hij
door de Verbrande Pan liep. En Schen-
delaar, die dit gebied eveneens voor de
Tweede Wereldoorlog bezocht, vermeldt
dat er in die tijd bruine kiekendieven in
de Verbrande Pan broedden. Het meest
sprekend wordt de verdroging van de
duinen bij Bergen gedemonstreerd in de
uitgave De Toestand van de Natuur, Ver
anderingen in de Nederlandse Natuur
In deze uitgave wordt voor vier vocht-
minnendc planten het voorkomen in 1926
vergeleken met dat in 1977. De geconsta
teerde afname is, zo schrijven de auteurs,
een gevolg van verdroging, die weer een
gevolg is van de wateronttrekking uit de
duinen voor de drinkwatervoorziening.
Bij deze verdroging nebben bosaanplant,
kustafslag en de betere ontwatering van
de aangrenzende polders echter ook een
rol gespeeld. Ik merk hierbij op dat ook
Jagers op het Groenveld in de duinen tussen
Bergen en Schoorl, 1908 (fotocollectie Bert
Buizer).
in dit geval de betere ontwatering, voor
zover mij bekend, niet op wetenschappe
lijk onderzoek berust.
Drinkwatervoorziening
In de Bergense duinen is in 1885 een
begin gemaakt met winning van drinkwa
ter voor Alkmaar en Bergen. De opening
van de waterleiding vond plaats op 15
november 1885. Aanvankelijk was de
afname van duinwater in Alkmaar aan
zienlijk groter dan die in Bergen. In 1886
waren in Alkmaar 600 percelen aangeslo
ten en in Bergen vier. In dat jaar was het
water in de zomer enige maanden ge
kleurd, maar nadat op verzoek van burge
meester en wethouders van Alkmaar
maatregelen waren getroffen, voldeed het
water in alle opzichten aan de gestelde
eisen volgens het 'Verslag van den toe
stand der Gemeente Alkmaar'. Na enige
jaren werd er geklaagd over de waterdruk
op zaterdag. Na het bouwen van een
35
