Het ontstaan en de ontwikkeling
van Bergen aan Zee
Herman Roos
Borstbeeld van mevrouw M.A.D. van Reenen-
Vötter bij het Parnassiapark. Op de achtergrond
de villa Ulysses fotocollectie Herman Roos).
Deze bijdrage bevat een summier overzicht van het ontstaan en de groei van de badplaats
Bergen aan Zee vanaf 1906 tot in de jaren dertig. De gegevens zijn grotendeels af-komstig
uit het archief van de N. V. Bouw Exploitatie Maatschappij Bergen aan Zee (bem) en uit de
Bergensche Bad-, Duin- en Boschbode; beide zijn te vinden in het Regionaal Archief in
Alkmaar. Het beschikbare cijfermateriaal is afgewisseld met een aantal anekdotes.
Inleiding
Aan het begin van deze eeuw werd in
Bergen een voor Nederland opmerkelijk
initiatief genomen: de bouw van een com
pleet nieuw dorpje in het duingebied ten
westen van Bergen. Hier verrees Bergen
aan Zee. Dit gebeurde op initiatief van het
echtpaar Van Reenen-Völter. De familie
Van Reenen was eigenaar van dit duinge
bied en daarmee bestond voor hen de
gelegenheid om tot exploitatie van het
terrein over te gaan. Zij beschikten ook
over de nodige overtuigingskracht en vol
harding en zij hadden een duidelijke visie
op de bouw en ontwikkeling van het
dorp. Tegenwoordig zouden wij hen in
die hoedanigheid projectontwikkelaars
noemen. Het zou een dorpje moeten
worden dat toeristen veel te bieden had,
maar waar ook plaats was voor perma
nente bewoners. Bergen aan Zee werd
gesitueerd op een plek waar volgens de
oude kaart van Blaeu (omstreeks 1660)
een wachthuis had gestaan, dat bereikbaar
was via een zandpad. Een dergelijk plan
vereiste uiteraard grote investeringen en
om die te kunnen doen en het geheel
financieel in goede banen te kunnen lei
den werd de N.V. Bouw Exploitatie
Maatschappij Bergen aan Zee (bem) opge
richt. Het was opmerkelijk, vooral in die
tijd, dat een vrouw (M.A.D. van Reenen-
Völter) een groot stempel op het ontstaan
en de bouw van het dorp kon drukken.
Zij heeft 20 jaar lang meegeleefd met het
wel en wee in Bergen aan Zee; zij over
leed in 1925. In 1926 werd een borstbeeld
te harer nagedachtenis onthuld. Dit beeld,
ontwerp van Tjipke Visser, kunt u nog
steeds zien nabij de ingang van het
Parnassiapark.
Aanleg van wegen
Het eerste dat diende te gebeuren was
uiteraard het toegankelijk maken van het
terrein. Bergen aan Zee diende een goede
wegverbinding met de rest van de
bewoonde wereld te krijgen. Over het
smalle bestaande zandpad konden boven
dien geen grote hoeveelheden bouwmate
riaal worden aangevoerd. In maart 1905
begon men daarom met de aanleg van de
Zeeweg, dit was een karwei dat ongeveer
een jaar duurde. Het ontwerp was van de
tuinarchitect L.A. Springer, die tevens het
stratenplan van Bergen aan Zee getekend
had. Dat werd later door architect H.P.
Berlage aangepast.
Bouwactiviteiten
Na de aanleg van de Zeeweg begon de
bouw, eerst nog op bescheiden schaal.
Allereerst kwam er een boerderij met een
gelagkamer, Prins Maurits. De gelagka
mer was zo'n succes, dat het boerenwerk
al spoedig aan de kant werd gezet en de
boerderij veranderde in een café-restau
rant.
De eerste huizen werden gebouwd in
opdracht van de familie Van Reenen. Het
waren Ulysses (1906) en Het Paviljoen
(1907). Daarna volgden hotel Nassau-
Bergen en enkele pensions. Het was niet
de bedoeling dat de familie Van Reenen
alle panden in Bergen aan Zee zou laten
bouwen. Er werden percelen bouwgrond
Dit is een pril
Nassau-Bergen, anno
1907, de trots van de
heer Zeiler, pionier
bij uitstek. Hotel
Nassau-Bergen werd
later door iedereen
gewoon 'Het Hotel'
genoemd, dat was
voldoende Ifoto col
lectie Herman Roos).
28
H H
