Schieten voor het plezier
F. Klok
M.P. van de Graaf
Op 'De Nachtwacht' of 'Het corporaal-
schap van kapitein Banning Cock',
Rembrandts beroemdste schilderij, staat
een compagnie schutters met buksen, lan
sen en vaandels. De schutters, zoals die
veelal staan afgebeeld op schuttersstuk
ken, behoorden tot de gegoede burgerij,
ze waren de officieren en vaandeldragers
(vaandrigs) van de compagnieën der ste
delijke schutterij. De afbeelding door
Rembrandt van de hele compagnie met
zowel officieren als manschappen was
echter niet gebruikelijk.
In de periode van ca. 1580-1795 had
de schutterij zich ontwikkeld tot een ste
delijk instituut, dat vooral tot taak had
rust en orde te handhaven, Daartoe was
elke stedeling tussen de 18 en 60 jaar
schutterplichtig, zij het dat men zich in
bepaalde gevallen kon vrijkopen.
Het ontstaan van de schutterij voert
terug tot het begin van dc 15e eeuw en
houdt verband met ontwikkelingen op
militair gebied. Toen pijl en boog (hand
boog, voetboog) van steeds meer belang
werden bij oorlogvoering, ontstond de
behoefte om in groepsverband burgers in
de omgang met dergelijke wapens te oefe
nen. Zo ontstonden strak gereglementeer
de schuttersgilden, die een belangrijke rol
speelden in het sociale en culturele leven.
Zij luisterden allerlei feestelijke gebeurte
nissen op en kenden een rijk broeder
schapsleven. Hoogtepunt van het schut-
tersleven was het papegaaischietcn om
streeks Pinksteren. Door alle schutters
werd op een houten vogel op staak of
boom geschoten. Degene die als eerste de
vogel er afschoot, werd tot koning van
het gilde uitgeroepen en genoot een jaar
lang allerlei voorrechten.
Een schuttersgilde heeft Bergen nooit
gekend, maar wel werd er voor het ple
zier geschoten. Mevrouw van Reencn-
Völter schrijft er het volgende over: 'Een
groot genoegen was voor de jongemannen
het gaaischieten, dat zowel bij bijzondere
gelegenheden als ook tijdens de kermis in
augustus (die daarom ook wel gaaischot
genoemd wordt) plaats vond, vooral op het
1 1 Gaaischieten, vroeger een geliefde
vorm van ontspanning en wedijver.
s
